بهترين ميدان‌هاي جهان
بهترين ميدان‌هاي جهان
مترجم:
گلرخ اسکویی
این گزارش در یک سایت اینترنتی آمده و تاریخ دسامبر ۲۰۰۵ را بر پیشانی دارد. توصیف بسیار کوتاهی است از ۱۶ میدان برتر جهان، البته از دید گردانندگان سایت. برای ما این نکته اهمیت دارد که ببینیم به کدام وجوه از میدان تاکید می‌شود. در این ترجمه ممکن است اسامی برخی میدان‌ها درست برگردانده نشده باشد بخصوص نام‌های آمریکای جنوبی، ولی باکی نیست. مهم مضامینی است که در توصیف میدان‌ها آمده. عنوان فرعی گزارش چنین است: «از مكزيك تا ايتاليا و ايران، اين ميدان‌هاي ممتاز ما را به وجد مي‌آورند!».
لهستان، كراكف، «رينك گلووني»
بزرگترين ميدان در اروپا، كه اتفاقا بهترين هم هست. Rynek Glowny (ميدان بزرگ)، چنان پويا و پرتحرك است كه شما را از هرگوشه شهر به خود فرا مي‌خواند. تمام خيابان‌هاي كراكف شما را به اينجا هدايت مي‌كنند و هرچه به ميدان نزديك‌تر مي‌شويد، فضا شلوغ‌تر و پر ازدحام‌تر مي‌شود. در اين ميدان آنقدر جاذبه هست كه طبقه‌بندي معروف «ده برترين . . .» را براي توصيف خود ناكافي مي‌كند. در اينجا حداقل بيست جاذبه شاخص شهري وجود دارد.
مكزيك، مكزيكوسيتي، پلازا هيدالگو
اينجا يك مركز مهم زندگي جمعي در «كويوآسن»، در همسايگي نزديك مكزيكوسيتي است. كليساي «ايگلسياسان خوان باتيستا» از مكان‌هايي است كه غالبا مورد بازديد اهالي محل و مهمانان است، ولي پارك اين ميدان چسب واقعي پيوند دهنده تمام منطقه باهم است. هرچند كه چيدمان عمومي ميدان به صورت مجموعه‌اي از معابر خطي است، ولي طرح مجموعه چنان انعطاف‌پذير است كه مي‌توان بين تمام بخش‌ها لوليد و گشت. در يك روز معمولي، در يك سمت پلازا مردمي را مي‌بينيم كه در اطراف دكانك‌ها جمع هستند، در سوي ديگر در كيوسك‌ها يا طبق‌ها نوشابه و يخ مي‌فروشند و در سمتي ديگر عده‌اي دور فواره‌اي يا زير درختي روي نيمكت‌ها نشسته‌اند گل مي‌گويند و گل مي‌شنوند. اين نقطه امن‌هاي خوب طراحي شده، نقطه گريزهايي هستند كه فعاليت را در تمام سطح پلازا سامان مي‌دهند. اين معابر بيش از اينكه مسير را به بازديدكننده ديكته كنند، عاملي هستند براي ارتباط بين مقصدهاي مختلف پارك. پلازا هميشه فعال است و چنين به نظر مي‌رسد كه انگار بهترين مقصد در آمريكاي شمالي است.
ايتاليا، رم، پياتزا ناوونا
وقتي مي‌پرسند «بزرگترين ميدان جهان كدام است؟»، خيلي‌ها مي‌گويند «پياتزا ناوونا». چرا؟ چون اين ميدان تمام لازمه‌هاي يك ميدان بزرگ را دارد: جاذبه‌هاي مهم مثل فواره بلند برنيني، برنامه‌هاي باشكوه مثل بزرگترين بازار مكاره جهان مسيحي، استفاده زنده و شاداب از لبه‌ها و . . طراحي چنان سيال و انعطاف‌پذير است كه ميدان درتمام ساعات روز و شب حتي در روزهاي مرده هفته هم شلوغ و پر از جماعت است.
ايتاليا، سي ينا، پياتزا دل كامپو
هركس شانس ديدار از سي ينا را داشته باشد، ديدن اين ميدان حتما خاطره‌انگيزترين بخش سفرش خواهد بود. اين ميدان هم مثل ميدان «رينك گلووني»كراكف لهستان، تمام شهر را تعريف مي‌كند. اين، مثال شاخصي است كه چگونه يك ميدان مي‌تواند تمام شهر را زير نفوذ و تاثير خود بگيرد، درست مثل بازوان يك اختاپوس كه در همه نقاط اطراف پخش هستند. علاوه بر اينها، چيدمان ميدان هم بسيار جالب و مهيج براي مهمانان است، چون اجازه مي‌دهد شما همه چيز را از هر نقطه آن ببينيد.
انگلستان، لندن، فلکه پیکادلی
این فلکه همراه با سه میدان «ترافالگار»، «کاونت گاردنز» و «لایسستر» با هم قلب شهر لندن را تشکیل می‌دهند. در هیچ کجای دنیا مجموعه چنین میدان‌های با کیفیت و شاخص در کنار هم وجود ندارد. در طول سی سال گذشته اینها به شکلی کاملا فکورانه کنار هم قرار گرفته‌اند و هر روز کیفیتی بهتر یافته‌اند. نتیجه، بوجود آمدن پویاترین هسته مرکزی شهری دنیا در این نقطه است. تنها موارد مشابه چنین ترکیبی را می‌توان در «سوق» (بازارچه)های به هم پیوسته «فز» و «ماراکچ» مراکش نام برد که هرچند متفاوت با میدان‌های لندن هستند ولی از همین جنس می‌باشند.
فرانسه، پاریس، هتل دو ویل (سیتی هال)
هیچ میدان «تالار شهر»ی نمی‌تواند با این میدان مقایسه شود. واقعا نمونه‌ای مثال زدنی در تمام دنیا است. این میدان با فعالیت و جنب‌و‌جوشی مداوم، در حقیقت کیفیت و ویژگی‌های ناب پاریس را بازمی‌تاباند. فرقی نمی‌کند که آیا اینجا زمین اسکیت زمستانی است، یا فضای نمایشگاه فرهنگی یا ساحلی با نیمکت و میز و صندلی و چترهای تابش‌گیر، در همه حال برای سورپرایز شدن، مکانی باشکوه و فوق‌العاده است.
جمهوری چک، پراگ، میدان اولد تاون
می‌توان یک روز کامل را در این میدان زیبای پراگ گذراند و آمدن و رفتن توریست‌ها و مردم محلی را به نظاره نشست. این میدان، هرچند که میدان بزرگ و حجیمی نیست ولی گروه‌های مختلف را در خود جای می‌دهد. جوان‌هایی که در پراگ دور هم جمع می‌شوند و اینجا روی لبه زیبا و هنرمندانه کارشده سبک آرت نوو فواره‌ها و آبنماها می‌نشینند، دیگرانی که دنبال بازارگردی و خرید سوغاتی در مغازه‌ها می‌لولند و کسانی دیگر هم که دنبال کافه‌های دنج و یگانه هستند و صندلی‌ای خالی پیدا می‌کنند که در فضای بیرونی کافه بنشینند و گلویی تر کنند و گپی بزنند. و اینها همه گوش به زنگ ساعت معروف می‌دانند که هر ساعت یک بار با صدای زنگ خود طنینی در میدان ایحاد کند. اینجا، ضمنا چهارراهی است که از یک سو به پل «چارلز» در آن کنارها می‌خورد، از سمت دیگر به محله معروف یهودی‌ها، و از سویی دیگر به دانشگاه چارلز و بالاخره به میدان بزرگ‌تر «ونه سسلاس».
مکزیک، اخاکا، پلازا د لا کونستیتوسیون (زوکالو)
از مسیر پیاده «ماکه دونیو ساکالا» که راه می‌افتید و می‌سرید پایین، می‌رسید به جشنگاه روزانه زوکالو. پدر و مادرها روی نیمکت‌ها نشسته‌اند و صدای دلنشین آب و فواره را گوش می‌کنند و بچه‌هایشان را می‌بینند که دارند برای خودشان بازی می‌کنند. فروشنده‌های دوره گرد تخته طبقشان را دور میدان چیده‌اند، ذرت مکزیکی می‌فروشند و هله هوله. رفقا دور هم جمع می‌شوند و روزنامه‌ای را که از کیوسکی در همانجا خریده‌اند، می‌خوانند و وقایع را با هم مرور می‌کنند. خدا می‌دانند خبرهای ورزشی اینها را به بگو مگو می‌کشاند یا گزارش‌های سیاسی. شب‌ها، نوازنده‌ها برای کافه‌نشینان می‌نوازند. این میدان با چنین جاذبه‌هایی، هنوز هم یکی از محبوب‌ترین مکان‌های شهر است، هرچند که در سال ۲۰۰۵ نوسازی‌های ناهمساز اطراف اندکی از خصوصیت‌های فضا را از بین برده.
اسپانیا، مادرید، سانتا آنا
این میدان از آن میدان‌های راحت است که می‌شود ساعت‌هایی از روز یا شب را در آن گذراند. ستونک‌ها و درخت‌های اطراف مکان تجمع، پیاده‌ها را از اطراف به مرکز می‌کشانند. خیابان‌های اطراف بصورتی کاملا تند، باریک و تنگ می‌شود و در محدوده میدان تبدیل به معابر باریک و امن سواره می‌شوند تا همزیستی مقبولی بین ماشین و پیاده را شاهد باشیم. با یک نوشیدنی و اندکی زیتون خوشمزه در یکی از بیشمار کافه‌های میدان می‌شود لحظاتی را به خوشی گذراند و بازی شنگولانه بچه‌هارا به نظاره نشست.
پرو، سوزکو، پلازا دو آرماس
میدانی با منظر زیبا که ریشه در تاریخ امپراتوری اینکاها دارد. زندگی وسیع خیابانی آن ناشی از وجود کافه‌ها و رستوران‌های زیاد در لبه میدان است که خود را به رخ می‌کشند. بسیاری از این رستوران‌ها میز و صندلی‌های بیرونی دارند و سرگرمی و نمایش و موسیقی مداومی در بیرون جریان دارد. روز و شب. سایه بان‌ها، نیمکت‌ها، دیوارک‌های کوتاه برای نشستن، پله‌های خوش‌طرح، همه و همه، سبب می‌شوند که مردم برای خوردن ناهار یا گذراندن ساعاتی از شب به میدان کشانده شوند. در طول تاریخ، اینجا محل تجمع مردم بوده و این نقش را تا به امروز حفظ کرده است.
کرواسی، زاگرب، ترگ بانا ژلاسیکا
این میدان سیال در همسایگی «دولاس مارکت» باشکوه، که یادگار میدان«وینا» به شمار می‌رود، مرکز فعالیت زاگرب، پایتخت نه چندان پرجمعیت کرواسی است. به خاطر مکان‌ها و فضاهای زیاد شهری، هم به عنوان مقصد عمل می‌کند و هم به عنوان نقطه ارتباط و تقسیم شهری. بسیاری از خطوط تراموا و اتوبوس شهری مسیرشان را از کنار این میدان یا با مقصد این میدان تنظیم کرده‌اند. بدین ترتیب دسترسی به اینجا از همه نقاط شهر مقدور است.
سوئد، استکهلم، استرمالمستورگ
از زمانی که در دهه نود قرن گذشته میدان «کونگستراد گاردن» (باغ سلطان) را ساماندهی مجدد کردند، و از صمیمیت و مخاطب دوست بودن آن تا حدودی کاسته شد، میدان استرمالمستورگ بهترین میدان سوئد شده است. این میدان که در پیشخوان بازار زیبای «سالوهالن» قرار دارد، در حقیقت مقصدی با خصلت همسایگی است. مثالی شاخص است از آن چیزی که باغ سلطان باید می‌بود: فضایی منعطف با کاربری‌های پاسخگو به همسایگی در فصول متغیر سال.
اوروگوئه، مونته ویدئو، پلازا دل انتره ورو
یکی از چند میدان خوشکار و پاسخگوی مونته ویدئو همین میدان است که تمام خاصیت‌های زوکالو سنتی را داراست، ضمن اینکه چیدمانی فرمال هم دارد. همین امر منجر به ایجاد فضاهای متنوعی شده که طیفی از فعالیت‌ها و تجربه‌هایی را جواب می‌دهد که در یک چیدمان خشک و رسمی ممکن نمی‌شد. مثلا ترکیب بسیار ساده کافه‌ها، ایستگاه اتوبوس و پیاده راه از ترکیب‌بندی رایجی است که در هر جا که اتفاق بیفتد لایه‌های تکمیلی خود را به همراه می‌آورند. بهترین لایه‌بندی، در ترکیب‌بندی فضاهای مکث، پیاده‌راه و دسترسی‌های مرکزگرا به سمت آبنما و فواره می‌تواند باشد که تنوعی وسیع از فعالیت‌ها و کاربری‌های فعال و پویا بدست می‌دهد.
استرالیا، ملبورن، میدان فدراسیون
میدان فدراسیون ملبورن مکانی جمع‌گرا و تجمع‌طلب است، هم برای شادی‌ها و شادمانی‌ها، هم برای اعتراض و فریادها. این میدان که در شلوغ‌ترین بخش مرکزی ملبورن و در میانه شبکه شلوغ ترامواها و قطارها قرار دارد قابل‌دسترس‌ترین فضا برای جمع شدن‌هاست. ابعاد میدان در حد یک بلوک شهری است و ردیفی از جاذبه‌ها را دارد، مثل برنامه‌ها و سالن‌های هنرهای زیبا، نمایش و مراسم و اتفاقات هنری فرهنگی. اینها همه در کنار کافه‌ها، رستوران‌ها و مغازه‌ها.
ایران، اصفهان، میدان امام
میدان امام مرکز جمع شدن‌هاست در اصفهان، شهری با یک میلیون جمعیت که در سه دوره تاریخی به عنوان پایتخت کشور عمل کرده است. علاوه بر مغازه‌های فراوان صنایع دستی و سوغاتی و چند کافه و قهوه‌خانه، دو شگفتی معماری نیز در این میدان وجود دارد: مسجد امام و مسجد شیخ لطف‌الله. این دو اثر دلیل قانع‌کننده و قاطعی است بر اهمیت و عظمت این میدان به مثابه یکی از زیباترین فضاهای عمومی جهان. درست است که مساجد و بناهای تاریخی زیادی در اصفهان هست و آن را تبدیل به مقصدی برای توریست‌ها از چهارگوشه جهان می‌نماید، ولی میدان امام به تنهایی یکی از افتخارات ایران به شمار می‌رود.
ایتالیا، ونیز، کامپو سانتا مارگریتا
این حیاط بزرگ و دراز قلب اجتماعی منطقه «دورسودورو» ونیز است. بناهایی که در اطراف میدان هستند و بعضی‌هاشان از قرن ۱۴ میلادی مانده‌اند، تنوعی از کاربری‌ها دارند: منزل خصوصی مردم، رستوران، کافه، کتابفروشی، بازار هفتگی گل و دست‌ساخته‌های هنری، و مغازه‌هایی که خرده‌ریز های مشتری‌پسند را در تمام روز و شب عرضه می‌کنند. دانشگاه همسایه هم کمک می‌کند تا سرزندگی مکان تشدید شود. اینجا که بیشتر برای محلی‌هاست تا توریست‌ها، هرگز مثل محله‌ها و نقاط توریست‌پسند شهر پر از سوغاتی‌فروشی و کافه بار نیست.
منابع:
جستارهای شهرسازی؛ فصلنامه تحلیلی، پژوهشی و علوم اجتماعی؛ سال هشتم؛ شماره ۳۰؛ زمستان ۱۳۸۸
کلید واژه:
معماری، طراحی شهری، میدان، نشاط، فضای جمعی
