گزارش شصت‌ویکم
جمع‌بندی نشست دوازدهم

عصر روز چهارشنبه ۱۷ آذرماه ۱۳۹۵، پرونده معرفی آثارِ برتر معماری معاصر ایران در برنامه «یکصد معمار، یکصد انتخاب»، تقریبا، بسته‌شد. این نشست با استقبال کم‌نظیر مخاطبان برگزارشد و تعداد پرشماری از میهمانان و مخاطبان بصورت ایستاده و یا نشسته روی زمینِ کنار دیوارهای سالن فرخی یزدیِ باغ‌موزه قصر، برنامه سه‌ساعته را تماشا کردند. در میان نشست‌های «یکصد معمار، یکصد انتخاب»، این نشست، شاید پرمخاطب‌ترین نشست به‌شمار آید. در طول سه ساعت از ساعت ۱۶ تا ۱۹، علاوه بر معرفی پنج اثر برتر دیگر، گفتگوی اسکایپی ضبط‌شده با حسین امانت پخش شد، ولی گفتگوی اسکایپی ضبط‌شده با شهریار ایزدی، معماری ایرانی مقیم تورنتو، به‌دلیل کیفیت نامطلوب صدا، از برنامه حذف شد.

علاوه بر معرفی پنج اثر، نمونه‌های صفحه‌بندی کتاب «یکصد معمار، یکصد انتخاب» هم رونمایی شد که مورد اقبال مخاطبان قرار گرفت. هم‌چنین، پس از ارائه سعید مهرپویا از ایستگاه راه‌آهن مشهد، اثر حیدر غیایی، ابوالحسن میرعمادی که سال‌هایی را به همکاری موثر با او گذرانده‌بود، پشت تریبون قرار گرفت و فرازهایی از خاطرات خود با غیایی را برای مخاطبان بیان نمود. خاطراتی جالب و مغتنم برای شنوندگان.

مهرداد جاویدی‌نژاد، در این نشست، نگاهی تحلیلی به دو اثر برجسته حسین امانت داشت: برج آزادی، ساختمان مرکزی سازمان میراث فرهنگی. او با برشمردن ویژگی‌های ذاتی و کالبدی معماری تاریخی ایران، برج آزادی را نمونه کامل چنین اصولی دانست ولی ساختمان سازمان میراث فرهنگی را از جهاتی قابل نقد عنوان کرد. به گفته او، به‌دلیل اجرای بنا پس از انقلاب توسط گروهی که تحت نظارت مستقیم معمار نبود، احتمالا حال‌و هوای اثر تغییر کرده و از اصول اولیه خارج شده‌است.
آثار معرفی‌شده

خانه دربند، از بیژن‌شافعی- ناهیدبریانی، بامعرفی‌وحید شالی‌امینی
خانه‌ای چندطبقه در نیاوران تهران، با معماری ایرانی و پر از ریزه‌کاری‌ها و جزییات قابل توجه. به گفته شالی امینی، از ویژگی‌های مهم این اثر یگانگی در جزء و کل طرح است. معمار حتی از طراحی جزییات دودکش‌های پشت‌بام هم غافل نبوده‌است. علاوه بر طراحی و نظارت بر اجرای بنا، تمام مبلمان و عناصر تزیینی خانه هم توسط معمار طراحی شده‌است.

دهکده خلیلی، اثر مشترک نسرین فقیه و سهراب رفعت، با معرفی همایون صادقی
مجموعه‌ای از چهار ویلا در شمال کشور برای روزهای آخر هفته خانواده خلیلی. تجربه موفق همکاری معماری از نسل سال‌های پنجاه با معمار جوانی از سال های هشتاد. معماری مدرن با تکیه بر معماری بومی البرز و ظرایف اقلیمی آن. نکته جالب در این اثر، استفاده از مواد و اقلام بازیافتی موجود در منطقه در ساخت آن است. از خرده‌سفال‌های ساختمانی گرفته تا بشکه‌های خالی قیر.

ویلای سیاسی، اثر گابریل گیورکیان، با معرفی رضا دانشمیر
با استناد به الفبای معماری مدرن مورد نظر لوکوربوزیه، و با ترکیب ظرایف معماری آدولف لوس اتریشی و اصول شکست سطوح در طبقات، ویلای سیاسی نمونه موفقی از معماری مدرن ایران است که در سال ۱۳۱۵ طراحی و اجرا شده‌است. دانشمیر معتقد است چنین نمونه‌هایی می‌توانند بهترین مصادیقِ معماری مدرن ایرانی به‌شمار آیند، با خمیرمایه ایرانی و بر اساسِ آموزه‌های جهانی.

ایستگاه راه‌آهن مشهد، اثر حیدر غیایی، با معرفی سعید مهرپویا
اثری که سال ۱۳۳۵ طراحی شده و یکی‌ از شاهکارهای حیدر غیایی است. فضایی معمارانه با استفاده از آخرین فناوری اجرایی زمان خود. عمارتی باشکوه ولی ساده و کاملا عملکردی. این ایستگاه در عمر شصت‌ساله خود نیازی به تغییر نیافته و تمام عملکردهای مورد نیاز را به‌خوبی، تا کنون، جواب داده‌است. در شناسنامه اثر، نام غلامرضا کباری به‌عنوان معمار همکار آمده‌.

مهمانسرای نایین، اثر کیوان خسروانی، با معرفی مهسا مجیدی
اثری ماندگار با الگوبرداری دقیق و کامل از فرم‌های معماری نایین، ساخته‌شده با کم‌ترین هزینه در مقایسه با پروژه‌های مشابه زمان خود. به اعتقاد مهسا مجیدی، این اثر که یکی از بسیار معدود آثار معماری خسروانی است، در عین استفاده فراوان از فرم‌ها و موتیف‌های معماری نایین، بدعت‌هایی هم دارد که آن را یگانه و قابل تامل می‌سازد.

آخرین نظرها از مخاطبان

در نظرنامه نشست دوازدهم، از مخاطبان برنامه خواسته نشده‌بود به آثار ارائه‌شده امتیاز دهند. به عنوان آخرین فرصت دیدار با این عزیزان، از آن‌ها خواسته شده‌بود به چند پرسش عمومی پاسخ دهند. پرسیده شده‌بود «حاصل برنامه را چگونه ارزیابی می‌کنند: خیلی مثبت، مثبت، بی‌اثر یا منفی؟». هیچ‌یک از پاسخ‌ها برنامه را بی‌اثر یا منفی تلقی نکرده‌بود. ۶۳ درصد گفته‌بودند «خیلی مثبت» و ۳۷ درصد نیز «مثبت».
از مخاطبان پرسیده شده‌بود به نظرشان آیا این برنامه را باید تا معرفی حداکثر آثار برتر معماری معاصر ایران ادامه داد یا نه؟ تمام پاسخ‌ها «بله» بود. برخی‌ها تاکید هم داشتند: «بله حتما»، «بله، بله!».
علاوه بر این دو پرسش، از مخاطبان خواسته شده‌بود نظرشان را در ارتباط با «معماری معاصر ایران» در چند جمله بیان کنند. نکته‌ها و گفته‌های جذابی مطرح شده که امیدواریم در فرصتی مناسب تعدادی از آن‌ها را منتشر نماییم.
تقریبا نصف میهمانان و مخاطبان این نشست، برای بار اول در برنامه «یکصد معمار، یکصد انتخاب»‌حضور پیدا کرده‌بودند.
بهروز مرباغی/ مدیر پروژه
۲۰/۰۹/۱۳۹۵ خورشیدی