سخن روز/ محمدحسین جهانشاهی/ ۴
سخن سردبير/ بهروز مرباغی/ ۵
شهر و منظر
نقش اثاثه شهري در كيفيت محيط شهري/ جواد مهديزاده/ ۶
منظرموقت/ آزاده شاهچراغی، تینا شمسایی مهرجان/ ۱۴
فضاهای سبز تفریحی، اوقات فراغت شهروندان، حضورمعلولین دراین فضاها/ صدیقه میمندی پاریزی/ ۱۸
بازآفرینی ارزش‌های کالبدی – عملکردی، خیابان مولوی تهران/ محمدمهدی محمودی، عرفانه توافقی جهرمی/ ۲۶
معيارهای سرزندگی فضاهای شهری، (مطالعه موردی: بخشی از خیابان ولیعصر تهران)/ سارا دادپور/ ۳۴
منظر شهری بم/ مهرداد هاشم‌زاده همایونی/ ۴۰
«منظر»یا «نظر»
هم‌اندیشی در مقوله «معماری منظر»
حبیب‌الله شیبانی، مهدی شیبانی، محمدمهدی محمودی، اسکندر مختاری و بهروز مرباغی/ ۴۴
شهر و امنیت
احساس ترس در فضای شهری/ سایه فرید طهرانی/ ۵۸
فراتر از مرزهای شهر/ نویسنده: پاراگ کانا – مترجم: آرمین یگانه/ ۶۴
نظریه
منطقه‌گرایی انتقادی در معماری: ریشه‌ها وگرایش‌ها/ فاطمه آهنی/ ۷۰
رُمان شهری/ بارت اکهاوت، بارت کئونن – ترجمه نوید پورمحمدرضا/ ۷۶
میزان تحقق توسعه اقتصادی در شهر فشرده با رویکرد توسعه پایدار/ عاطفه صداقتی، سمیه تاجیک/ ۸۲
بافت فرسوده
مشاركت در نوسازي بافت فرسوده و تسهيل‌‌گري محلي/ الهام رحمت‌آبادي/ ۹۴
دانش مدیریت بحران در ساماندهی بافت‌های فرسوده شهری: بافت فرسوده خانی‌آباد/ پردیس شولی/ ۹۸
نقد
معماریِ شریعت‌زاده و سیمای شهر
گفتگو با دکتر سیروس باور، مهندس محسن میرحیدر و مهندس سیدرضا هاشمی/ ۱۱۴

اثاثه‌ شهري

محمدحسین جهانشاهی
آيا شهر ما خانه‌ ماست؟ اگر واقعا ًهست، در اين صورت خانه‌ ما یک سلول يا عضو كوچكي از شهر است كه سهم بسيار كمي از زندگي و فعاليت‌هاي ما در خانه و سهم بزرگ آن در كوچه، خيابان، ميدان، فضاهاي باز و سبز، پارك‌ها و بناهاي عمومي يا نيمه‌عمومي و خصوصي به عمل مي‌آيد. ما كه در شهر يا خانه‌ي بزرگ خود دوران كودكي يا نوجواني و جواني، ميانسالي يا پيري، با جنسيت زن يا مرد، را سپري مي‌كنيم و هربار آن را بازمي‌شناسيم، دوستداريم از آن نترسيم و با خاطري ‌آسوده به راحتي پا در كوچه و خيابان و همه‌ي اجزاي آن بگذاريم، با انواع وسايل حركتي يا با پاي پياده از اين سوي به آن سوي سفر كنيم، شادمان باشيم و شادماني و سرزندگي را براي خود و نسل‌هاي بعدي به ارمغان آوريم.
بي‌ترديد اين آرزوي بسياري از شهروندان است….

خانه

بهروز مرباغی
می‌گویند «شهر خانه ما است». چرا کی چنین می‌گوید؟ شهرخانه کیست؟ «خانه» بودن ِشهر چه باری دارد؟چه تعریفی دارد؟ «خانه»بودنِ شهر چه مسئولیتی به دنبال می‌آورد؟ مسئولیت برای کی؟ یکی از بدبیاری‌هایی که جامعه آن است که مفاهیم و شعارها معنای واقعی خود را ازدست بدهند. ظلمِ بزرگی است به زبان و ادبیات و تاریخ یک کشور، که کلمات بار معنایی خود را از دست بدهند. معروف است می‌گویند «اسم زندان را می‌گذارند قصر!»

نقش اثاثه شهري در كيفيت محيط شهري

جواد مهديزاده
اگرچه اصطلاح «مبلمان شهري» يا «اثاثه شهري» يا «تجهيزات خياباني» به تازگي در ادبيات برنامه‌ريزي و طراحي‌شهري به طور وسيع مطرح شده، موضوع آن سابقه‌اي ديرينه در تاريخ شهرسازي جهان و ايران دارد. در واقع، فضاهاي شهري همانند خانه، به عنوان جايگاه زندگي مردم، همواره نيازمند امكانات، وسايل و تجهيزاتي است كه بتواند علاوه بر تأمين خدمات دسترسي و رفت وآمد،عوامل آسايش، ايمني، راحتي و شادي شهروند آن مرا نيز فراهم كند.

منظر موقت

آزاده شاهچراغی، تینا شمسایی مهرجان
عده‌ای از صاحب‌نظران معتقدند منظر موقت یک «منظر یک‌روزه» و زودگذراست: «امروز طراحی شود، فردا ساخته شود، روز بعد باز چیده شود و هفته دیگر تخریب تا فضا را برای یک تغییر ناگهانی دیگرکه ناشی از وهم و خیالی جدید است آماده سازد» (Corray,1979:102) یعنی طرحی است که دائما ًتغییر می‌کند و با طرحی دیگر جایگزین می‌شود. این ازآن رو است که منظرموقت با استفاده از وسایل دورریز و بدون استفاده،که سبک نیز هستند، در یک فضای کوچک و با اندک زمانی طراحی و اجرا می‌شود و قابلیت انتقال نیز دارد.

فضاهای سبز تفریحی، اوقات فراغت شهروندان، حضور معلولین در این فضاها

صدیقه میمندی پاریزی
ایجاد فضاهای عمومی مناسب پاسخگوی نیاز به برقراری روابط اجتماعی است. فضاهایی که از نظر رواني – عاطفی فعال بوده امکان گذران اوقات فراغت و ارتباطات چهره به چهره انسانی در درون اجتماع شهری را فراهم می‌آورد. فضاهای شهری مفهومی فراتر از پیکره قابل مشاهده کالبدی داشته و معیارهایی هم‌چون مباحث زیبایی‌شناختی یا ارزش‌های پیچیده اقتصادی و اجتماعی را نیز در بر می‌گیرد. پارک‌ها و فضاهای سبز از فضاهای عمومی شهری محسوب می‌شوند. امروز، پارک‌های شهری به عنوان بخشی از فضاهای عمومی و عناصر جدایی‌ناپذیر مجتمع‌های زیستی و به خصوص در شهرهای بزرگ محسوب می‌شوند که می‌توانند بستر مناسبی برای رفاه و امور تفریحی، گذران اوقات فراغت و برقراری روابط اجتماعی شهروندان فراهم آورند و در این راستا قشرهای مختلف جامعه را به یکدیگر نزدیک سازند.

بازآفرینی ارزش‌های کالبدی-عملکردی

خیابان مولوی تهران
محمدمهدی محمودی، عرفانه توافقی جهرمی
خيابان مولوي به عنوان یکي از قديمي‌ترين معابر شهر تهران از جایگاه ویژه‌ای در هسته تاریخی و بافت کهن شهری برخوردار است. اما متأسفانه ارزش‌هاي فضایی خیابان که ریشه در مجموعه به‌هم‌ پیوسته‌ای از عوامل اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و ترافیکی دارد، در چند دهه اخير ناديده گرفته شده‌اند و امروز هم‌جوار مولوي و محلات مجاور آن، صورتي آشفته و پريشان دارد و ارزش خاصی را به منزله فضاي شهري عرضه نمي‌كند.
در این راستا اصلاح روند فعلی، تثبیت ارزش‌های کالبدی – فضایی موجود و تقویت پویایی و افزایش کارایی خیابان، به عنوان محور اصلی مطالعه مدنظر قرارگرفته است.

معيارهای سرزندگی فضاهای شهری

(مطالعه موردی: بخشی از خیابان ولیعصر تهران)
سارا دادپور
تاکنون به ويژگي سرزندگي محيط‌هاي شهري در مطالعات، تحقيقات و پروژه‌هاي طراحي شهري در ايران و تهران توجه جدي نشده‌است و بيشتر عرصه‌هاي عمومي، که امروز در سطح شهرها ديده مي‌شوند، محيط‌هاي کسل‌کننده و غيرجذابي‌اند که هيچ انگيزه‌اي را در افراد براي رفتن و ماندن در آن‌جا برنمي‌انگيزند. علاوه براين، در ميان متخصصان شهري نيز تعريف مشترکي از ويژگي سرزندگي محيط‌هاي شهري و معيارها و عوامل ايجادکننده آن وجود ندارد.

منظرشهری بم

مهرداد هاشم‌زاده همایونی
هرگاه صحبت از بم مي‌شود، تصوير ارگ تاريخي اين شهر، به عنوان بزرگ‌ترين بناي خشتي جهان، در ذهن نقش مي‌بندد و تقريبا ًتمام كساني كه به قصد بازديد از ارگ بم راهي اين شهر مي‌شوند، پس از عبور از خيابان اصلي شهر با بدنه هاي صلب شهري ارگ را بازديد و سپس از همان مسير بازمي‌گردند؛ غافل ازآن‌كه در پشت آن بدنه‌هاي صلب شهري با غناي بسيار زياد و ارزشمند وجود دارد، باغ‌شهر يگانه در ميانه صحراهاي خشك و بي‌آب‌و علف.

«منظر» یا «نظر»؟

هم‌اندیشی در مقوله«معماری منظر»
حبیب‌الله شیبانی، مهدی شیبانی، محمدمهدی محمودی، اسکندر مختاری و بهروز مرباغی
دریک روز آخرِ سال ۹۰ ، فرصتی پیش آمد تا در جمعی منسجم به بحثِ معماری منظر بپردازیم. هم از دید نظری و مفهومی و هم از وجه حرفه‌ای و کاربردی. طبیعی است در خلال ِبحث، موضوعاتِ عام و شایع ِمعماری و شهرسازی هم مطرح شدند. بحث پردامنه‌ای بود و ما بالاجبار، به دلیل خست فضا در نشریه، تن به اختصاردادیم.

احساس ترس در فضای شهری

سایه فرید طهرانی
ترس احساس آشنایی است که همه ما بارها و بارها در زندگی آن را تجربه کرده‌ایم. این احساس غریزی، با تمام ناخوشایندی‌هایش، نقش به‌سزایی در حفظ بقایمان داشته و به نوعی بر شکل‌گیری شهرها نیز مؤثر بوده‌است. نخستین سکونتگاه‌ها توسط نیاکان اولیه ما، به منظور غلبه بر ترس از حیوانات درنده و محیط طبیعی شکل گرفته‌است، اما با رشد شهرنشینی به تدریج خود به عاملی برای ترس از هم‌نوع و محیط مصنوع تبدیل شده‌است. به طوری که امروز انواع جرم و جنایت نظیر قتل، دزدی، تجاوز و غیره جزء لاینفک محیط‌های شهری شده‌است.

فراتر از مرزهای شهر

نویسنده: پاراگ کانا – مترجم: آرمین یگانه
قرن بیست‌ویکم میلادی دیگر تحت نفوذ کشورهایی چون امریکا، چین، برزیلیا و هند نخواهد بود، بلکه این شهرها هستند که نفوذ خود را گسترش خواهند داد. در عصری که به طور روزافزون غیرقابل کنترل به نظر می‌رسد، شهرها– به جای کشورها- تبدیل به حوزه‌های مدیریت دولتی می‌شوند و نظم جهانی آینده بر مبنای آن‌ها ساخته خواهد شد. این دنیای جدید نه یک دهکده جهانی بلکه شبکه‌ای از دهکده‌های جهانی متفاوت است.

منطقه گرایی انتقادی در معماری:

ریشه‌ها و گرایش‌ها
فاطمه آهنی
نظر به اين‌كه ميانجي‌گري ميان فرهنگ ملي و تمدن‌هاي جهاني يكي از چالش‌هاي بنيادين معماري و شهرسازي معاصر محسوب مي‌شود، آشنايي با رويكرد «منطقه‌گرايي انتقادي» و بنيان‌هاي فكري آن، به عنوان جرياني كه به دنبال خلق هم‌نهادهایی از الگوهاي بومي و دستاوردهاي فناوري روز است، گامي مؤثر در راستاي حل بحران مذكور قلمداد مي‌شود؛ هدفي كه در اين مقاله با تكيه بر روشي تفسيري- تاريخي دنبال خواهدشد.

رُمان شهری

بارت اکهاوت، بارت کئونن – ترجمه نوید پورمحمدرضا
مطالعه رُمان شهری یکی از شاخه‌های اصلی در تاریخ مطالعات شهری محسوب می‌شود. نخستین فیلسوفان و جامعه‌شناسان شهری، به منظور حدود و ثغور بخشیدن به این موضوع، می‌بایست بر بازسازی‌های ادبی مفهوم «فضای زیسته» تکیه می‌کردند؛ مفهومی که نخست بار ازسوی هنری لوفور در کتاب «تولید فضا» طرح گردید.

میزان تحقق توسعه اقتصادی در شهر فشرده با رویکرد توسعه پایدار

عاطفه صداقتی، سمیه تاجیک
تحقیقات جدید در زمینه مفهوم شهر پایدار نشان می‌دهد رابطه معناداری بین مفهوم شهر پایدار و مفاهیم تراکم و فشردگی (شهرفشرده) وجود دارد. طرفداران شهر فشرده بر این باورند که شهرهای فشرده از طریق کوتاه‌ کردن فاصله سفرهای شخصی، کاستن از مصرف انرژی، اتلاف زمین و امکان‌پذیر نمودن استفاده از حمل‌ونقل عمومی استفاده از الگوی‌ کاربردی مختلط و فشرده، امکان استفاده از تأسیسات حرارتی و برق مشترک، ارتقاي پویایی و سرزندگی شهرها با تراکم بیشتر، افزایش ایمنی و امنیت و غیره گام در مسیر پایداری می‌نهند. همانند اکثر نظریات علمی، نقدهایی بر نظریه شهر فشرده (با وجود مزایای آن) نیز وارد است. نوشتار حاضر، با هدف بررسی نظریه‌های مطرح در زمینه تحقق توسعه پایدارشهری، و با تکیه بر تأثيرات پیاده‌سازی هریک از نظریه‌های موردنظر بر توسعه اقتصادی شهرها، برخی از نمونه‌های شهر فشرده نظیرکلکته، قاهره، و ریو را واکاوی می‌نماید.

مشاركت در نوسازي بافت فرسوده و تسهيل‌گري محلي

الهام رحمت‌آبادي
ایران یکی از کشورهای زلزله‌خیز جهان است که همواره در معرض زلزله‌های ویران کننده بوده‌است. به استناد طرح جامع مسکن سند راهبردی- اجرایی، به طور میانگین هر دوسال یک زلزله ۶ ریشتری و هر ۱۰ سال یک زلزله ۷ ریشتری در ایران به وقوع می‌پیوندد( ۱۳۸۵:۲۶) برای مثال، تهران، بزرگ‌ترین شهر ایران، یکی از آسیب‌پذیرترین مناطق شهری است. ساختمان‌های شهر تهران در برابر زلزله بسیار ضعیف‌اند، زیرا این شهر بدون توجه به رعایت ضوابط ایمنی و برنامه‌ریزی گسترش یافته است. آن‌چه موجب تشدید آسیب‌پذیری این‌ شهر می‌شود جمعیت انبوه ۱۲ میلیونی، گستردگی بافت‌های فرسوده، معابر باریک، فرسودگی و ضعف تأسیسات زیربنایی و وجود کاربری‌های خطرزا است.

دانش مدیریت بحران در ساماندهی بافت‌های فرسوده شهری:

بافت فرسوده خانی‌آباد
پردیس شولی
دانش مدیریت بحران فرایندی از مدیریت دانایی و اندوخته‌های علمی است که با بهره‌گیری از دانش موجود درسازمان (سکونتگاه‌های انسانی، مراکز علمی و تحقیقاتی و… ) به دست آمده و با توسعه و انتشار نظام‌مند اطلاعات و تجربیات ابزاری برای پیشبرد استراتژی مدیریت برای تحقق و به كارگيري منبع استراتژیک دانش سازمان در جهت تأمین اهداف چرخه بحران (قبل از وقوع، درحین وقوع و بعد از وقوع) با پوشش در سطح جامعه است. از این رو، دانش مدیریت بحران نقشی مکمل در توسعه مدیریت پایدار شهری دارد تا از اين طريق دانش و تجربه را تلفیق کرده آن را به صورت رفتاری عمومی در سکونتگاه‌هاي شهري نهادینه نماید. این دانش در مدیریت شهری از جمله برنامه‌ریزی ساماندهی بافت‌های فرسوده ضرورت اجتناب‌ناپذیراست. با اين نگرش، مقاله به دنبال تبیین هدف نقش دانش مديريت بحران در ساماندهي بافت‌هاي فرسوده شهري با مشاركت مردم محلي و مسئولان است.

معماریِ شریعت‌زاده و سیمای شهر

مهندس یوسفِ شریعت‌زاده، از معماران خوش‌نام و بسیار کم‌سروصدای ایران بود. زود از میان ِما رفت، اما آثار موثری در شهر به یادگار گذاشت. کارهای او، چه کوچک و چه بزرگ، هریک نقشی در سیمای شهر تهران دارند از کتابخانه ملی بر بلندای تپه‌های عباس‌آباد تا خانه سه طبقه در کوچه‌ای در یوسف‌آباد. از سینما ریولی (صحرا) تا دفتر مهندسان مشاور پیراز در خیابان زرتشت. او از معدود هنرمندانِ معمار بود که مبانی نظری روش نوپخته‌ای داشت و در تمام کارهایش، علیرغم تنوعِ فرم و حجم، مهر و نشان این مبانی را می‌زند.