مرواريد بالتيك
بزرگ‌ترين پروژه شهري روسيه
مرواريد بالتيك
آنا ماتوويتسكايا
مترجم:
جلال‌الدين بهروزي
بزرگ‌ترين پروژه شهري روسيه، تا سال ۲۰۱۰، در شهر سنت پيترزبورگ ساخته خواهد شد: مجموعه «مرواريد بالتيك» در ساحل جنوب‌غرب خليج فنلاند.
سرمايه‌گذار اين پروژه عظيم، شركت سرمايه‌گذاري‌اي از شانگهاي است، به همين‌خاطر هم پروژه از حالا به نام غير رسمي «چايناتاون» ناميده مي‌شود.
نخستين جرقه‌هاي علاقمندي به چنين پروژه‌اي، در ژوئيه ۲۰۰۳ در ذهن و جان سرمايه‌گذار زده شد. همان موقع هم بود كه نام«مرواريد بالتيك»به ميان آمد؛ نامي در حد و قواره جاه‌طلبي چيني.
توافقات اوليه –درباره ترتيبات ساخت‌وساز-در دسامبر۲۰۰۴ در كاخ شهرداري سنت پيترزبورگ (اسمولني) توسط طرفين امضا شد. در مارس ۲۰۰۵، پروژه عنوان سرمايه‌گذاري ويژه را از «اسمولني» گرفت. براي تحقق پروژه، شركت «مرواريد بالتيك» با۱۰۰% سرمايه چيني در روسيه درست شد.
پيش‌بيني مي‌شود كه حجم سرمايه‌گذاري در پروژه به حدود ۵/۱ ميليارد دلار برسد؛ موضوعي كه به‌خودي‌خود آن را وارد تاريخ شهر مي‌كند- تاكنون هرگز چنين حجم سرمايه‌اي در هيچ پروژه مشابه شهري در روسيه به‌كار نرفته است.
مجموعه «مرواريد بالتيك» كه تا سال۲۰۱۰ ساخته مي‌شود، روي زميني خواهد بود با ۲۰۸ هكتار مساحت، كه در آن حدود يك ميليون مترمربع فضاي مسكوني و حدود ۶۳ هزار مترمربع فضاهاي عمومي ساخته خواهدشد، از جمله مدرسه، پيش‌دبستان، فرهنگسرا، كتابخانه، سالن‌هاي ورزش، سالن‌هاي سينما و تئاتر، معبد و حتي تئاتر بودايي كه قول مي‌دهند شاخه‌اي از اپراهاي پكن خواهد بود. مركز مجموعه زون پياده‌اي به طول ۳۰۰ مترخواهد بود كه رستوران‌ها و بوتيك‌ها و مراكز تفريحي به آن باز مي‌شوند. علاوه بر اين، نورپردازي كامل آكواتوريوم خليج نيز جزو برنامه است. «مرواريد بالتيك» شامل اسكله‌هايي نيز براي پهلوگيري كشتي‌هاي كوچك و نيز بناي يادبودي براي قهرمان ملي دريانوردي روسيه «ماتيسوف» (۱۸۰۰) خواهد بود.
يكي از شاخصه‌هاي «چايناتاون» سامانه كانال‌ها بايد باشدكه به اعتقاد طراحان، شم و رنگي از خود سنت پيترزبورگ مي‌تواند باشد.
وقتي صحبت از «طراحان» مي‌شود، معمولاً، به نظرمان گروه معماران و شهرسازان رقيبي مي‌آيد كه خستگي‌ناپذير براي شكل‌گيري مجموعه و منطقه آتي در تلاش‌اند. با اين‌حال، موضوع در ارتباط با «مرواريد بالتيك» كمي سخت‌تر است. شايد اگر دقيق‌تر بگوييم: ابرآلودتر است! چنين احساسي وجود داردكه امر معماري مجموعه كم‌ترين دغدغه فكري سرمايه‌گذار است. دغدغه اصلي تأثير مالي- اقتصادي مجموعه به حوزه عمومي اقتصادي خود شهر ساحل«نوا» است. علايق اقتصادي طرف چين بيشتر در اين است كه پاي نمايندگان بانك‌هاي مختلف و شركت‌ها و پايانه‌هاي حمل‌ونقل به منطقه باز مي‌شود كه همه را طرف چيني كنترل خواهد نمود.
قضاوت نه، دیدن!
تا مدت‌ها پس از آنكه خبر «مرواريد بالتيك» بين خبرنگاران پخش شده بود، چيزي بيش از اين اعلام نشده بودكه يك بخش از مجموعه به صورت كاملاً مدرن و بخش ديگر به صورت سنتي چيني ساخته خواهد شد. بعدها، سرمايه‌گذار مسابقه بسته‌اي را براي طراحي مجموعه اعلام نمود كه در آن از۵ گروه دعوت به عمل آمده بود، هر يك ستاره‌تر از آن يكي! شركت مهندسين مشاور HOK از ايالات متحده، شركت Xavier de Geeter از بلژيك، كنسرسيوم هلندي-انگليسي ARUO+OMA Partnership (يعني خود جناب «رم كول‌هاوس»)، گروه متحد معماران از سنت‌پيترزبورگ (متشكل از چند معمار و شركت) و گروه مهندسان طراح SWECO-FFNS از سوئيس.
از همان ابتدا، اين مسابقه چندان هم مسابقه نبود. طرف چيني اصولاً ترجيح مي‌داد از كلمه «ديدن» طرح‌ها استفاده شود نه قضاوت و انتخاب برنده. با اين تأكيد كه نفس حضور در مسابقه مهم‌تر است تا برنده شدن. بررسي طرح‌ها به هيئتي ژوري سپرده شدكه از۱۴ كشور بودند (ازجمله مهندس معروف فرانسوي-دومينيك پرو- برنده مسابقه بين‌الملل ساختمان جديد «مارينسكي تئاتر» سنت‌پيترزبورگ با آن طرح جنجالي‌اش!). به همه‌شان توصيه شده بود كه روي كمبودها و نقص‌هاي طرح‌ها پيله نكنند و بيشتر رو «نقد مثبت» متمركز باشند. (موزيك را كسي سفارش مي‌دهد كه پولش را پرداخته!) بدين ترتيب ژوري در هر طرحي نكته‌اي براي تعريف و ستايش پيدا و اعلام نمود.
طبق شرايط مسابقه، معماران مي‌بايد در ۱۶۴ هكتار از زمين، فضاي مسكوني براي ۳۵ هزار نفر طراحي مي‌نمودند، با جزئيات طراحي محوطه و، به اصطلاح، المان يادبود «مرواريد بالتيك». به روال رايج، در اين‌گونه موارد، تركيب نمادين طرح، بر جنبه‌هاي ديگر آن غالب مي‌شود؛ و وقتي به معماران توصيه مي‌شودكه از فانتزي غافل نشوند، طبعاً، آنان نيز چنين شانسي را ازخود دريغ نمي‌كنند.
دو گروه از شركت‌كنندگان كارت ويزيت مجموعه را عنصر عمودي مسلط «مرواريد» قرار داده بودند: آمريكايي‌ها تمام فضاهاي اداري مسكوني مجموعه را در اطراف چرخ دوار لنگر چيدند، و بلژيكي‌ها تمام كاربري‌ها را در يك بناي غول آساچيدندكه ازچندلايه موازي تشكيل شده بود. دو گروه ديگر هم پيشنهاد كردندكه نماد مجموعه را شبيه به «مرواريد» بسازند: سوئيسي‌ها گوي مرواريد را روي ساحل و پشت به مجموعه قرار دادند، انگاركه تصادفي از دريا به ساحل پرت شده. ولي روس‌ها مرواريد را در وسط مجموعه قرار دادند، مثل اينكه مرواريدي است در داخل صدف. نهايتاً، در پروژه سنت پيترزبورگي‌ها بود كه كارشناسان، يك‌دل و يك‌صدا، آميختگي اندام‌واره نماد و عملكردها را ديدند: «صدف» اين معماران كه كانال‌ها آن را قطع مي‌كنند، متشكل از بناهايي است كه با روگذرها، زيرگذرها به هم وصل مي‌شوند. پر زرق‌وبرق‌ترين پروژه را خود «رم كول‌هاوس» ارائه نمود: مكعب شيشه‌اي، گسترش نامنتظم در طول ساحل و آرك‌هاي عظيم!
همکاری نیرومند!
گزارش ژوري اعلام مي‌كندكه معماران شهري را طراحي نمودند كه همكاري نيرومندي را تجربه نمود. فقط در همين يك مورد بود كه هيچ آشفتگي و تخلفي رخ نداد. بدين ترتيب از دل اين همدلي طرحي برون خواهد آمدكه طبعاً زيباترين است.
جالب‌توجه‌ترين نكته اينكه، هيئت ژوري نه تنها نتوانست برنده‌اي را از ميان شركت‌كنندگان انتخاب و اعلام نمايد، بلكه سعي كرد نقاط قوت تك تك طرح‌ها را مشخص نمايد. بفرما! اين هم نتيجه «ديدن» طرح‌ها!
در اعلاميه نهايي هيئت ژوري، سرمايه‌گذار و شهردار سنت‌پيترزبورگ اعلام مي‌كنندكه جاه‌طلبانه‌ترين پروژه قرن ۲۱ بايد آميزه كاملي از كانسپت‌هاي عرضه شده معماري باشد. نقاط قوت تمام طرح‌ها كه توسط ژوري مشخص شده به رييس هييت ژوري كه مدير و رئيس پروژه هم عرضه مي‌شود و اوست كه نهايتاً حق دارد اين يا آن بخش را استفاده نمايد يا كلاً رد كند. لازم به يادآوري است كه رئيس پروژه «مرواريد بالتيك» آقاي «چژيتسيان» خود سر آرشيتكت پروژه معظم اكسپو۲۰۱۰ چين است كه براساس گزيده‌اي از ايده‌هاي ۱۰ كالكتيو بين‌المللي طراحي مي‌شود. بدين ترتيب مسابقه معماري«مرواريد بالتيك» چهره‌اي توصيه‌اي و پيشنهادي گرفت. معماران هم، كه براي حضورشان در مسابقه، دريافتي سخاوتمندانه‌اي داشتند، از نتيجه كار راضي‌اند.
منابع:
روزنامه اعتماد ملي، شماره ۳۸، چهارشنبه ۱۷ اسفند ۱۳۸۴، صفحه معماري (ص۷)
کلید واژه:
روسيه، مسابقه معماري، مرواريد بالتيك
