سخن روز/ محمدحسین جهانشاهی/ ۲
سلام سردبیر/ بهروز مرباغی/ ۳
چهارراه خبر/ ۴

بافت فرسوده
سند راهبردی ساماندهي و توانمندسازي نواحي نابسامان شهری در ایران/ ۸
رويكرد توسعه پهنه‌هاي روبه زوال شهري در اروپاي غربي/ محمدحسین جهانشاهی/ ۲۲
احیاء و نوسازی بافت‏های فرسوده با رویکرد راهبرد توسعه شهر/ دکترعلی عبدالعلی‏زاده/ ۳۸
بافت فرسوده بلا نیست، فرصت است/ م.س.ایزدی، ب.زنوز، ع.م.علی‌خانزاده، م.میریان/ ۴۸
چالش‌های ریزدانگی در نوسازی بافت‌های فرسوده/ عبدالله جليل مژدهي/ ۵۸
کارگروه احیاء بافت فرسوده کاشان/ بهروز گرانمایه/ ۶۶
سوابق امر بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده/ افشین میرزا بابایی/ ۷۱
واقعیت بافت فرسوده را بپذیریم/ م.ح.جهانشاهی، طباطبایی، ج. مهدیزاده/ ۷۶
عناصر مبلمان شهری در بهسازي فضاهاي فرسوده شهري/ س.حناچی، پ. مژگانی/ ۸۳
برنامه‌ریزی مشارکتی، بافت های فرسوده/ پ.کلبادی، س.ع. نوفل/ ۸۸

نقد معماری
شهر، محله، برج/ ا. کلانتری، ش. ارفعی، د. دیبا، ن. مشهودی…/ ۹۶

تصویر
«عین معماری»/ ۱۰۷

یاد آشنا
همه گویاست/سیدرضا آزمایش/ ۱۰۸

شهر و زندگی
مطلوبیت سکونتی، معیارها و ویژگی‌ها/ کیومرث مطیعی/ ۱۱۰

دانشنامه
زبان مشترک/ ۱۱۶

سخن روز

سرگذشت رشد شتابان شهرها و شهرنشيني پس از انقلاب صنعتي از آغاز با حكايت‌هاي غم‌انگيز و تراژدي‌هاي انساني همراه است. كنده‌شدن انبوه انسان‌ها از زمين و كشاورزي، جان‌هايي كه با آزادسازي آن‌ها از وابستگي به زمين به عنوان نيروي كار آزادشده و هجوم به شهرهاي در حال صنعتي‌شدن به جستجوي كار و نان، كار در كارخانه‌ها و پهنه‌هاي شهري كه به سرعت صنعتي مي‌شدند و سكونت در هر جا كه ممكن مي‌شد. سرمايه‌هاي به كار گرفته در خانه‌سازي با بر پا ساختن ساختمان‌هاي ناپايدار و موقت به تازه‌واردان اجاره داده يا واگذار شد و به اين ترتيب محيط‌هاي شهري آلوده به مواد زائد و آغشته به پس‌آب و فاضلاب پذيراي از راه رسيده‌هاي جوياي سرپناه و كار در مراكز صنعتي مي‌شد. در قرن نوزدهم و اوائل قرن بيستم كه شهرها همچون قارچ رشد مي‌كردند و نظريات متباين در اشكال جديد بيان مي‌شد، شرايط زندگي مردم فقير در نواحي شهري سريعاً‌ رو به توسعه اغلب وحشتناك بود…

سلام سردبیر

در سال‌های ماضی کتابی بود به نام «رئالیسم و ضدرئالسم در ادبیات»، از دکتر میترا. در تعریف ناتورالیسم (در برابر رئالیسم) توصیف زیبایی داشت. نوشته‌بود در داستان ناتورالیستی وقتی مثلاً قهرمان داستان را به دلیلی می‌برند زیر تیغ جراحی، نویسنده چنان کشاف فضای اتاق عمل، میز جراحی و وسایل جراحی را دقیق و موشکافانه به تصویر می‌کشد که آدمیزاد یادش می‌رود کسی روی تخت جراحی است و ما باید از حال و روز او خبردار شویم، که زنده می‌ماند یا رو به موت است. اصل موضوع فراموش می‌شود و تمام توجه و دقت نویسنده و خواننده معطوف به فضا و حواشی می‌شود.

احتمالا، داستان «بافت‌های فرسوده» هم چنین داستانی است. هنوز به دقت وصراحت معلوم‌مان نشده که این بافت‌ها چگونه بوجودمی‌آیند و روال رشدشان چیست تا بتوانیم برای مهار یا مدیریتش برنامه بریزیم. همیشه چیزهایی به‌صورت کلی درباره رشد ناهمگون و غیرمتعارف شهرها می‌گوییم و گاه نگاهی به فقر و برنامه‌های حکومتی می‌اندازیم. به همین خاطر است که هنوز بر سر نامگذاری این بافت‌ها توافق نشده‌است. عده‌ای «فرسوده» می‌‌نامندش، بی‌آنکه معلوم سازند این فرسوده در مقابل کدام «غیر فرسوده» چنین نامی برگرفته. آنانی هم که این بافت‌ها را «رو به زوال»‌می‌نامند معلوم نمی‌سازند این بافت‌ها کِی رو به تعالی بوده‌اند که حالا رو به زوال نهاده‌اند…

چهارراه خبر

گزارشي از دومين همايش هفته اصفهان

جستارها: هفته اصفهان در روز چهارم آذرماه در محل اتاق بازرگانی و صنایع و معادن استان برگزارشد. پر و پیمان. انعکاس سخنرانی‌ها و بحث‌های مراسم می‌توانست برای خوانندگان نشریه مفید و مغتنم باشد، ولی کمبود جا سبب شد تکه‌هایی از گزارش مفصل و خوب شاهین سپنتا را برای چاپ انتخاب کنیم. با پوزش از ایشان و خوانندگان….

شهری که کودکان دوستش می‌دارند

«انجمن مفاخر معماری ایران» در سلسله هم‌اندیشی‌هایی که در باغ هنرمندان برگزار می‌کند، روز دهم آذرماه را به هم‌اندیشی «شهر دوستدار کودک» اختصاص داده‌بود. ظاهراً تدارک خوبی هم چیده شده‌بود و تعدادی از معماران و شهرسازان که دغدغه شهرهای امن و دلنشین برای کودکان را دارند، علاقمند حضور در این هم‌اندیشی شده‌بودند. شنیده می‌شد که بچه‌های محله سیزده‌آبان تهران هم مشتاق دیدار بزرگان بودند تا ببینند معماران درباره شهر دلخواه کودکان چه می‌گویند….

شهرسازی و معماری در برنامه پنجم

نمایندگان مجلس شورای اسلامی مواد ۱۴۹ تا ۱۵۶ لایحه برنامه پنجم را که به فصل مسکن اختصاص داشت تصویب کردند.

به گزارش خبرآنلاین، براساس ماده ۱۵۱ این لایحه، به منظور تدوین و ترویج الگوهای معماری و شهرسازی اسلامی – ایرانی، شورای عالی شهرسازی و معماری موظف شد با تشکیل کارگروهی مرکب از نمایندگان دستگاه‌های ذیربط و صاحب‌نظران و متخصصان رشته‌های معماری و شهرسازی و حوزوی ‌نسبت به انجام پژوهش‌های کاربردی، سیاست‌گذاری، تدوین ضوابط و مقررات و ترویج الگوهای موردنظر اقدام کند. بر این اساس مقرر شدکه مصوبات شورای فوق برای کلیه دستگاه‌های اجرایی، شوراهای اسلامی شهر و روستا و کلیه مالکان و سازندگان لازم‌الاجرا باشد. همچنین وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و سایر دستگاه‌های آموزشی براساس توصیه‌های شورای ‎عالی شهرسازی و معماری نسبت به بازنگری سرفصل‌ها و محتوای دروس مربوطه اقدام کنند…

سند راهبردی ساماندهي و توانمندسازي نواحي نابسامان شهری در ایران

در این سند راهبردها و سیاست‌هاي دولت جمهوري اسلامي در زمینه ساماندهي و توانمندسازي نواحي نابسامان شهری مطرح شده‌است. نظر به این که در اصول مختلف قانون اساسی و سند «چشم‌انداز جمهوری اسلامی ایران درسال ۱۴۰۴»، دستیابی به عدالت اجتماعی مورد تأکید قرار گرفته و مبارزه با فقر و محرومیت از اولویت‌های دولت است، کم‌توجهی به سرنوشت حدود یک سوم از شهرنشینان کشور که از مسکن نامناسب، کمبود خدمات و زیرساخت‌های شهری و فقدان محیط اجتماعی سالم رنج می‌برند و با فقر نسبی و بیکاری گسترده دست به گریبانند، فاقد هرگونه توجیه منطقی است.

به همین دلیل دولت جمهوری اسلامی با تشکیل شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری گام‌های معینی در جهت بهسازی و نوسازی شهری برداشته است. تجارب گرانبهای بیش از یک دهه فعالیت مستمر در این حوزه بیانگر آن است که بدون شناخت علل پیدایش و گسترش نواحی نابسامان شهری و اتخاذ تدابیر و اقدامات پیشگیرانه نمی‌توان صرفاً با تأکید بر تدابیر و اقدامات مربوط به بهسازی و نوسازی براي این مسئله پیچیده راه‌حل ارائه داد.

رويكرد توسعه پهنه‌هاي روبه زوال شهري در اروپاي غربي

اروپاي غربي پس از پشت‌سرگذاشتن دو جنگ جهاني، از ۱۹۶۰ به بعد با بازسازي خرابي‌هاي جنگ و مقابله با تحولات رو به‌ زوال شهري و پهنه‌هاي شهري مواجه شد. از آن زمان تغیير رويكرد در مواجهه با پهنه‌هاي رو به ‌زوال شهري از چند مرحله اصلي مي‌گذرد. تجارب بازسازي خرابي¬هاي حاصل از جنگ (Reconstruction) و پس از آن رويكرد نوسازي به پهنه‌هاي رو به زوال (Renewal) و رفته رفته پي بردن به اهميت نقش مسائل اجتماعي و اقتصادي در پهنه‌هاي شهري با طرح رويكرد احياء(Revitalization) و بالاخره تجارب حاصل در سي سال اخير تحت رويكرد بازآفريني يا باز زنده سازي شهري (Urban Regeneration) با تأكيد بيشتر بر مسائل اجتماعي و اقتصادي به دو جنبه ديگر محيطي و كالبدي توجه دارد، كه تحت تأثير رويكرد جديد برخي از شهرها مدعي به دست آوردن موفقيت‌هاي چشم‌گير، در رويارويي با زوال شهري در شهرها يا پهنه‌هاي شهري رو به ‌زوال بوده‌اند و در اين كارزار توانسته‌اند سرعت و شتاب پيشرفت را به نحو شايسته‌اي افزايش دهند.

احیاء و نوسازی بافت‏های فرسوده با رویکرد راهبرد توسعه شهر

بحث بافت‏های فرسوده شهری به عنوان پتانسیل‏های زیست‏شهری دیری است در کشور ما مطرح می‏باشد. توجه به این مسئله به خصوص در برنامه‏های سوم و چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور اهمیت آن را صدچندان می‏کند. از سوی دیگر عدم توفیق بسیاری از طرح‏های نوسازی و بهسازی در بافت‏های فرسوده در دستیابی به اهداف خود لزوم تغییر نگرش در فرآیند این پروژه‏ها را خاطر نشان می‏سازد. تجربه نشان می‏دهد زمانی برنامه‏های بهسازی و نوسازی می‏تواند مطرح شود که نقشه‏راه و فرایند توسعه شهر را ترسیم کرده باشیم، بدون داشتن یک چشم‏انداز مناسب هر اقدامی ممکن است به بیراهه منجر شود. از سوی دیگر زمانی می‏توان جایگاه برنامه‏های بهسازی و نوسازی را مشخص کرد که چشم‏اندازی مناسب برای توسعه شهر داشته و به راهبردی مناسب برای توسعه و پایداری شهر رسیده باشیم. راهبرد توسعه شهر شکل کامل، پیشرفته و بسیار امیدوارکننده برنامه‏ریزی شهری است. در واقع این راهبرد فرایندي است براي تهیه برنامه‌های اجرایی مبتنی بر چشم‌انداز بلند مدت شهر به منظور رسیدن به رشد متعادل، پایداری توسعه و بهبود کیفیت زندگی در شهرها.

بافت فرسوده بلا نیست، فرصت است!

در شماره‌های پیشین نشریه اعلام کرده‌بودیم بررسی و واکاوی موضوع‌ «بافت‌های فرسوده» همیشه یکی از دغدغه‌های نشریه است. اما هرگز دنبال آن نبودیم بر طبل سیاه مصیبت بکوبیم بی‌آنکه کمکی به چرایی پیدایش این پدیده و چگونگی رسیدن به برنامه‌ای منطقی کرده‌باشیم. این جلسه و نشست و مقالات دیگر این شماره با این دیدگاه تنظیم و ارائه می‌شود. پس چه بهتر آنان که برنامه می نویسند، در کنار آنانی که مجری این نوع برنامه‌ها هستند، دمی کنار هم بنشینند و با علم به خوانده‌شد نگفته‌هایشان توسط خیل عظیمی از موافقان و مخالفان، موضوع را به بحث بگذارند.

چالش‌های ریزدانگی در نوسازی بافت‌های فرسوده

شهر به عنوان یک مجموعه زیستگاهی در حال تحول و رشد که متشکل از بافت‌های متنوع با مورفولوژی و ظرفیت‌های جمعیتی گوناگون می‌باشد، می‌باید در فرایندی برنامه‌پذیر، سازندگی را در قالب احیاء و توسعه خود پذیرا باشد.

این فرایند حتی با فقدان برنامه نیز مسیر خود را طی نموده و بعد زمان در ارتباط با نیازهای شهروندی و شرایط فیزیکی عناصر زیستگاهی، تأثیرات برگرفته از خود را در کلیه بافت‌ها بویژه در بافت‌هایی که توان مقابله و انطباق را با تحولات رو به رشد ندارند بیشتر قابل درک و ملموس می‌سازد. اینگونه بافت‌ها با واژه پذیرفته شده «بافت‌های فرسوده» معرفی می‌شوند. بافت‌های فرسوده که بالقوه فاقد شرایط پایداری نسبت به دیگر بافت‌ها هستند، به علت کمبود امکانات مورد نیاز، از یک طرف پاسخگوی مطالبات شهروندی نبوده و از طرف دیگر شرایط فیزیکی مناسبی را از جنبه کالبدی و در ارتباط با پذیرش تحولات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی دارا نمی‌باشند…

کارگروه احیاء بافت فرسوده کاشان

امروزه پرداختن به مقوله حفظ و احیاء مواریث فرهنگی و تاریخی نه تنها پشتوانه و تقویت‌کننده هویت ملی تلقی می‌گردد ، که نتایج تبعات آن تأثیر شگرف بر اقتصاد کشور در برقراری و تحکیم مناسبات و ارتباطات بین‌المللی دارد. شهر کاشان به دلیل موقعیت تاریخی – جغرافیایی و وجود قابلیت‌ها و پتانسیل‌های گسترده فرهنگی در آن جایگاه ویژه و ممتازی را در سطح کشور به خود اختصاص داده است و جا دارد در پی همت و تلاش عمومی در راستای حفظ و احیاء ارزش‌های به جا مانده از نسل های گذشته مورد توجه قرار گیرد. به منظور نیل به این اهداف تشکیل جلسات کارگروه احیاء بافت فرسوده و تاریخی کاشان با محوریت فرمانداری و شهرداری کاشان و با مشارکت همه جانبه ارگان‌ها و نهادهای ذیربط تحت یک مدیریت واحد در قالب کمیته‌هایی با عناوین کمیته راهبردی، کمیته خدمات شهری ، کمیته جلب مشارکت‌های مردمی، کمیته شهرسازی، کمیته مرمت، کمیته فرهنگی و کمیته مشاغل شکل گرفت. هدف از تشکیل کارگروه احیاء بافت و بناهای تاریخی (که در ادامه به جزئیات آن اشاره می گردد) بر مبنای حفاظت از میراث گذشته و احیاء چند بعدی به منظور ایجاد بستر مناسب جهت احیاء بافت‌ها با توسعه، تقویت، هماهنگی و سرعت بخشیدن به مجموعه اقدامات و فعالیت‌های سازمان‌ها، نهادها و عموم مردم است که بیشترین تأثیرگذاری نیز از همین طریق صورت می‌گیرد.

برنامه‌ریزی مشارکتی، بافت‌های فرسوده

برنامه‌ریزی مشارکتی بر پایه اعتقاد به دموکراسی، کثرت‌گرایی و جامعه مدنی استوار است. بر این اساس، کلیه تصمیم‌گیری‌هایی که در رابطه با توسعه و عمران شهری صورت می‌گیرد، باید بر اساس عدالت، آزادی و حق انتخاب شهروندان باشد. بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده شهری یکی از مباحث بسیار مهم در برنامه‌های شهری است که مشارکت مردمی در آن جایگاه ویژه‌ای دارد. تجربه ثابت کرده میزان موفقیت در طرح‌های مرتبط با بافت‌های فرسوده شهری، تا حد زیادی به ارتباط مؤثر میان دولت، وزارتخانه های مربوطه و مشارکت مردمی وابستگی دارد. در این مقاله سعی بر آن است که شیوه‌های مداخلات گوناگون در بافت‌های فرسوده بر پایه برنامه‌ریزی مشارکتی و بر اساس مطالعات کتابخانه‌ای و تطبیقی تشریح شود و نحوه هر چه مستحکم‌تر کردن این ارتباط، در قالب راهکارهایی مؤثر و کارا ارائه شود.

سوابق امر بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده

وسعت و فراوانی بافت‌های فرسوده و نابسامان شهری و مواجهه با معضلات عدیده آن‌ها در کنار عدم وجود سیاست‌های منسجم و استراتژی‌های روشن مدیریت و برنامه‌ریزی شهری در نوسازی بافت‌های مذکور، نبود زمینه‌های اجرائی در تحقق الزامات و قوانین کارساز نزد حاکمیت و مدیریت شهری، راهی جز اتخاذ رویکردی همه‌جانبه در نوسازی بافت‌های فرسوده باقی نمی‌گذارد. در این زمینه نخستین اقدامات و الزامات حقوقی در سال ۱۳۲۰ شمسی در قالب «قانون اصلاح و توسعه معابر» صورت گرفته‌است، که مطابق آن به شهرداری‌ها اجازه داده می‌شود در راستای اصلاح یا احداث گذرها، خیابان‌ها، میادین، انهار و قنوات طبق مقررات این قانون رفتار نموده و عندالزوم نسبت به تملک اجباری املاک مورد نیاز برای اجرای این برنامه‌ها اقدام نمایند…

واقعیت بافت فرسوده را بپذیریم

روز هشتم آذر۸۹، نشست دوم ما با موضوع بافت فرسوده تشکیل شد. در این نشست آقای مهندس طباطبایی مهمان اول بودند. آقایان جواد مهدیزاده و مهندس محمدحسین جهانشاهی هم اضلاع دیگر مثلث گفتگو را تشکیل می‌دادند. مهندس طباطبایی، عمران خوانده‌است. دوره‌ای نسبتاً طولانی را در مدیریت ارشد اجرایی و ستادی طی کرده‌است و دوازده سال است که «پژوهشکده توسعه کالبدی» را مأمن فعالیت‌های علمی و مشاوره‌ای خود کرده‌است.

آقای مهدیزاده، جامعه‌شناس و پژوهشگر شهری است و عموماً علاقمند است به کلانِ مسائل بپردازد. صاحب نظر در برنامه‌ریزی منطقه‌ای است و از چهره‌های شاخص و فرهیخته در این حوزه است. مهندس جهانشاهی، مدیرمسئول نشریه است پس از ذکر کراماتش می‌گذریم تا حمل بر خودستایی نشود.

عناصر مبلمان شهری در بهسازي فضاهاي فرسوده شهري

از ضرورت‌های پرداختن به مقوله فرسودگی فضاهای شهری و بهسازی فضا توسط عناصر مبلمان شهری می‌توان از يك سو به تجربيات جهاني ارزنده در این زمینه اشاره نمود و از سوي ديگر به نقشي كه اين عناصر در شهر به عنوان مکملی میان ساختمان‌ها و بناها ایفا می‌کنند تا زندگی شهری را سامان بخشیده و جریان، سکوت، سکون و اضطراب را در شهر تنظیم کرده و به آن روح ببخشند، اشاره كرد.

برای جلوگیری از افزایش نابسامانی‌ها در شهر ضرورت دارد اقدامات منفرد و پراکنده در زمینه مبلمان شهری در ارتباط با یکدیگر قرار گرفته و ساختاری واحد و یکپارچه در کلیت شهر بوجود آورد. در این صورت بین فضا وکارکرد عناصر، در گستره شهر پیوند ایجاد نموده و با استفاده از یک طرح منسجم برای مبلمان، از استقرار اتفاقی عناصر در کنار یکدیگر و ناکارآمدی آنها ودر نتیجه ناکارآمدی فضا اجتناب نمود . این امر سبب می‌گردد فعالیت مطلوب در فضای شهری صورت پذیرفته و از فرسودگی فضا جلوگیری به عمل آید.

شهر، محله، برج

در نشستی از فریختگان، پارسال صحبت بلندمرتبه‌سازی بود و یادم هست که یکی از حاضرین انتظارش از برج یا بلندمرتبه‌ها را چنین بیان کرد: برج‌ها باید حکم محله‌های عمودی را داشته‌باشند و به عنوان تندیس شهری در خدمت منظر شهری باشند. شاید از دید معماری، همین تک‌جمله می‌تواند راهنمای خوبی برای طراحان بلند‌مرتبه‌های مسکونی باشد. باز در همان نشست دوست دیگری از پژوهشگری بریتانیایی به نام «روزنفیلد» نقل می‌کرد که تحقیقات محلی گروهشان-منظور گروه City Task Group به مدیریت ریچارد راجرز- به این نکته جالب رسیده که برخلاف تصور بسیاری‌ها، زندگی در ساختمان‌های بلند آرزوی افراد زیادی است. روزنفیل استدلال می‌کند که به ویژه برای کسانی که در آلونک‌ها و بافت‌های فرسوده یا فراموش‌شده زندگی‌ می‌کنند، زندگی در ارتفاع بلند، یکی از آرزو‌هاست. او می‌گوید اینان دوست دارند از این «توسری‌خوردگی» خود را بیرون بکشند! هم از دیدگاه اجتماعی و هم از دیدگاه کالبد معماری…

همه گویاست

مهندس سیدرضا آزمایش از نوادر حرفه معماری است. از آنانی است که معماری در پوست و خونش است. معماری را حس می‌کند، می‌فهمد و از آن لذت می‌برد. در زندگی بالا و پایین زیاد داشته و تجربه‌ها اندوخته. از زندگی دانشجویی‌اش در هند و رفت‌و‌آمد با خانواده گاندی تا مسئولیت‌های سنگین اجرایی در ایران و پروژه‌هایش. عادت دیرینه‌اش است که هیچ تکه کاغذی را دور نمی‌ریزد. دستور کارها را هم (البته داخلی‌ها را) روی همین به اصطلاح کاغذ باطله‌ها می‌نویسد! چند وقتی بود فرصت دیدار دست نداده‌بود. تا همایش جامعه مهندسان مشاور با موضوع «بلندمرتبه‌ها و شهر». در گپ‌و‌گفت‌های ‌سرپایی پس از همایش، سه تکه از آن کاغذهای قلمی‌شده را داد که این هم مال مجله؟! هرکاری خواستی بکن! ضمن اینکه قرارشد خاطراتش از هند و خانواده گاندی را که دو سال پیش برایمان تعریف کرده‌بود و من ضبطش کرده‌بودم، در فرصتی مناسب برای چاپ آماده کنیم؛‌تکه‌هایی هم برای مجله. تکه‌نوشته‌هایی که به من داده شد، در عین «یادداشت‌های سایه‌دست» بودنشان، و علیرغم ظاهراً پراکنده بودنشان، همه از یک جنس و درد هستند، لذا من اصلاً تلاشی برای «یگانه کردن»‌شان نکردم. هیچ جمله و کلمه‌ای هم برای پیوسته‌‌شدن مطلب اضافه نکردم.

مطلوبیت سکونتی، معیارها و ویژگی‌ها

تأمین مسکن مناسب به عنوان یکی از نیازهای اولیه انسان، امروزه به معضلی جدی برای خانوارهای ساکن شهرهای بزرگ و متوسط کشور، به ویژه در تهران، بدل شده است. با توجه به ماهیت کالایی زمین و مسکن، و تعیین ارزش‌ مبادلاتی آن در فرآیند عرضه و تقاضا، بسیاری از خانوارها به ناگزیر به بد مسکنی، سکونت در نواحی حاشیه‌ای و شهرک‌های دورافتاده، و در مسکن کوچک و نامناسب ‌تن در می‌دهند. به همین دلیل اکثریت خانوارهای ساکن شهرهای بزرگ هم و عم‌شان بهبود شرایط کمی (خرید یا اجاره مسکن‌ بزرگ‌تر) و کیفی (مهاجرت از مجلات پایین به محلات میانه و بالای شهر) مسکن محل سکونت‌شان می‌باشد.

به جد می‌توان گفت که همه شهروندان و خانوارها به خوبی تشخیص می‌دهند که چه مسکنی متناسب با شرایط فرهنگی و اجتماعی‌شان است، لیکن وقتی به توان مالی شان نگاه می‌کنند،‌ ناچار به کاهش توقعات به حق‌شان شده و به ناگزیر به سکونت در محله و حداقلی از زیربنا می‌شوند که با مقدورات مالی‌شان سازگار باشد. بر این اساس است که شهرهای بزرگ و متوسط، و به ویژه تهران، حداقل از جنبه‌ سکونتی، به بازتاب کالبدی گوره‌های درآمدی متعدد و به شدت متنوع ساکن در شهر بدل می‌شود. شهر هزار جزیره (محله) که هر چند در یک پهنه جغرافیایی استقرار دارند و تحت یک اسم نامیده می‌شوند. لیکن با مرزهای نامریی به شدت از یکدیگر منفصل و جدا افتاده است…