معماري در مقابل بزه
معماري در مقابل بزه
افي بوراس
مترجم:
بهروز مرباغی
بازسازي شهري تبديل به مقوله‌اي حساس شده‌است چون تمام تحقيقات وجود بحران را ثابت كرده‌اند. نگاه نقادانه به محيط شهري غيرانساني در فيلم «دونده روي لبه تيغ» اثر ريدلي اسكات كارگردان هاليوودي به خوبي نمايش داده شده‌است. در اين فيلم منظري فوتوريستي نشان داده مي‌شود كه در آن سه مقوله اغتشاش، پراكندگي و محو شدن توده‌ها، به همراه سلسله مراتب طبقاتي، با ساختمان‌هاي بلندمرتبه مواجه مي‌شوند تا روشن‌كننده مدل شكست خورده از شهرنشيني باشند. شهرنشيناني كه بدون فضاهاي عمومي متأثر از يكديگر، برآيند بيگانگي، بيزاري، انزجار و انفجار بي‌حد جمعيت را تجربه مي‌كنند، و در محيطي كه به غلط طراحي شده و حاصل آن چيزي جز رواج نااميدي نيست، گرفتار آمده‌اند.
از بعد تاريخي، مراكز شهري، به خصوص ميدان‌هاي شهري، نقطه برخورد تجارت، فر هنگ، سياست و تعاملات اجتماعي بوده و هستند. وقتي كه نباشند، شهر نشاط نيروي زندگي خود را از دست مي‌دهد.
به خاطر تجربه‌هاي غالباً ناموفق مدرن، جهت پرهيز از اين‌گونه شهرسازي استراتژيست‌ها به عقب باز‌مي‌گردند و دوباره توسعه شهري‌اي را بازنگري مي‌كنند كه به خصائص انساني نزديك شده‌است.
در تورنتو، تكامل اين فرآيند در بازسازي يك خيابان نسبتاً اصلي نتيجه داده‌است. اين ناحيه در طول سال‌هاي ۱۹۹۰، عموماً، ناحيه شكست خورده‌اي شناخته مي‌شد كه ويژگي‌اش جرم و جنايت، بي‌سوادي دركنار سلسله‌اي از مغازه‌هاي بنجل‌فروشي بود.
مثل خيلي از شهرهاي درونگراي كهن، اين مكان نيروي حياتي خود را از دست داده بود. بودجه‌هاي آنجا قطع شده بود و عايدي حاصل از ماليات كاهش پيدا كرده بود. قطع شدن بودجه و كاهش عايدي مالياتي به دليل كوچ سكنه اين ناحيه به نواحي اطراف به محيط صدمه زده بود و علايم حياتي آن رو به افول مي‌رفت.
چگونه تورنتو يك مركز مهم شهري را مرمت كرد.
در سال ۱۹۹۸، شهرداري تورنتو با حمايت تجار محلي يك مسابقه طراحي ترتيب داد. طرح برنده در سال ۲۰۰۲ تكميل گرديد و برنامه احياء را ارائه كرد.
اين امر نشان‌دهنده همكاري موفقيت‌آميز بين مديريت شهر و ستاد بهسازي مركز با انجمن و ساكنان و مالكان واحدهاي تجاري (حدود ۲۰۰ واحد) بودكه در سال ۲۰۰۱ شكل گرفت.
فضاي عمومي مذكور يك بلوك شهري است با امكانات پاركينگ عمومي براي ۲۷۰ خودرو، با دسترسي به گذرهاي عمومي شهري تا ميدان تبديل به شاخص‌ترين ميدان در طول تاريخ تورنتو شود.
اين‌جا، هم رابط و هم نقطه تمركز فروشگاه‌هاي مربوط به معلولين، فضاهاي تفريحي و مراكز توريستي مي‌باشد. اين ميدان شامل تئاتر باز تورنتو با صحنه‌اي به ارتفاع ۳۰ تا ۶۰ فوت، ۲۰ فوارة كامپيوتري با اجراي زنده‌بازي آب، اسلب‌هاي گرانيتي كه فضاهاي جمعي دعوت‌كننده را به وجود مي‌آورند و سايبان‌هايي از جنس روي است كه ضلع جنوبي را مشخص مي‌كند.
پروژه باعث احياء خيابان «يونگ» شده‌است. كسبه‌اي كه در ابتدا پيشقدم شدند اعتبار مديريت اين معامله تجاري را تأمين و اصلي‌ترين اسباب موفقيت طرح شدند.
مدير اجرايي بهسازي منطقه معتقد است كه اين حركت تأثيرات ناهمگوني را در آن سوي ميدان باعث خواهد شد.
انجمن تجار شديداً از برنامه احياء حمايت مي‌كرد. در اين مكان بلاواسطه كليه متعلقات مكان بازسازي و دوباره توسعه داده شد تا موقعيت ميداني را كه يكي از مهم‌ترين مناطق شهري تورنتو است بهبود بخشند.
در چارچوب اين پروژه، ساختمان كافه «هارد راك» با هزينه‌اي بالغ بر ۱۰ ميليون دلار مركز شهري Eaten بازسازي شد؛ و يك برج رسانه هم ايجاد گرديد. پتانسيل‌هاي ساير عناصر موجود در ميدان نيز شناخته مي‌شوند و ساكنان ميدان را به عنوان يك فضاي باز منحصر بفرد براي تفريحات آزاد مي‌شناسند.
از تاريخ آموختيم
معجزه خيابان «يونگ» حاصل همكاري موفقيت‌آميز نهادهاي عمومي و خصوصي مي‌باشد. برخلاف روندي است كه در دهه‌هاي اخير در توسعه حومه شهرها در پيش گرفته شده‌است، مراكز جمعيتي را در حومه‌ها با فضاهاي باز شهري و فروشگاه‌هاي بزرگ، يكي پس از ديگري، ايجاد مي‌شوند در حالي‌كه در دل شهرها حيات مي‌خشكد چون اراده‌اي براي زنده نگه‌داشتنشان نيست و درآمد مالياتي هم براي آنها وجود ندارد.
يك قرن پيش شهرها شاهد رشد بي‌مانندي در فضاهاي عمومي بودند. پارك‌ها و مكان‌هاي باز عمومي در اولويت دستوركار برنامه‌‌ريزي شهري قرار داشتند و هيچ‌كس از آينده فضاهاي عمومي نمي‌پرسيد. چيزي كه اتفاق افتاد حاكي از كاهش خدماتي بود كه توسط سازمان‌هاي دولتي به اين امر اختصاص داده شده بود.
زماني كه دولت خدمات عمومي را كاهش داد، اقدامات مهمي به وسيله گروه‌هاي داوطلب تشكيل شده از سازمان‌هاي عمومي و بخش خصوصي غيرانتفاعي صورت گرفت.
«حوزه‌هاي توسعه» خدمات عمومي مالي را تأمين مي‌كردند كه قبلاً به وسيله دولت تأمين مي‌شد. هدف اصلي شامل توسعه و بهبود فضاهاي عمومي باز و به همان اندازه تجارت زمين و دادن خدمات جهت توسعه مناطق بود تا ساكنان و بازديدكنندگان را به آنجا جلب كنند. اعتبارات از ماليات‌ها كسب مي‌شد.
با اين كه خصوصي‌سازي فضاي عمومي ممكن است عجيب به نظر برسد، ولي اين تشكل‌ها در افزايش فضاهاي خياباني و تجديد حيات همسايگي‌هايي از قبيل ميدان «يونگ» موقعيت كسب كردند. امروز با وجودي كه كسان زيادي از موفقيت پروژه تمجيد مي‌كنند خيلي‌ها هم هستندكه خصوصي شدن فضاي عمومي را به نقد مي‌كشند.
اين‌ها نگران‌اند كه اگر اين مكان‌ها تحت حمايت نهادهاي خصوصي در آينده، هرگز ديگر به بخش عمومي برنگردند. اينان خواستار نظارت شديد و اعمال قوانين لازم براي ممانعت از برگشت‌ناپذيري اين مكان‌ها هستند.
شايد كسي منكر اين مسئله نيست كه اين احياء و بازسازي حاصل تلاش‌هاي دولت محلي و عاملان تجارت خصوصي بوده‌است. امروز اين ناحيه تبديل به قطبي قوي براي ساكنان و توريست‌هايش شده‌است. در حال حاضر، پايگاه‌هاي تكميلي پليس در منطقه وجود دارد و تيم‌هايي نظافت خيابان‌ها پوستر و تصاوير زمان منقضي را از ديوارها پاك مي‌كنند، پياده‌روها را مي‌شويند خيابان‌ها را جارو مي‌كنند.
نمونه ميدان «يونگ» نشان مي‌دهد كه گرايش اخير مربوط به فضاهاي عمومي در سرتاسر دنيا مطرح شده‌است.
اينك، انجمن‌هاي عمومي و سازمان‌هاي خصوصي راه‌هايي پيدا كرده‌اند كه نقش سنتي آنها را كمرنگ مي‌كند.
«افي بوراس»، نويسنده مقاله، فارغ‌التحصيل از رشته معماري و مهندسي و همكار انجمن معماران آمريكا است. او درتعداد زيادي از پروژه‌هاي ساختماني آمريكاي شمالي فعاليت كرده‌است. اخيراً پايان‌نامه دكتراي خود را با موضوع طراحي شهري در دانشكده معماري ايالتي آريزونا مي‌گذراند و همزمان به نوشتن كتاب و مقالات و همكاري با طراحان پروژه‌هاي ساختماني ادامه مي‌دهد. طرح‌هاي او درنمايشگاهي گروهي در فرودگاه بين‌المللي سنت آنتونيو نمايش داده شده‌است. او در موزة هنرهاي معاصر «لاس وگاس» در زمينه تأسيسات صوتي فضاهاي بسته همكاري مي‌كند.
منابع:
روزنامه اعتماد ملی،شماره ۱۳۵، چهارشنبه ۲۸ تیر ۱۳۸۵، صفحه معماری (ص ۸)
کلید واژه:
تورنتو، معماری، مرمت، طراحی شهری، باز زنده‌سازی، بافت فرسوده
