جستارهای شهرسازی – شماره ۳۶
سخن روز/ محمدحسین جهانشاهی/ ۴
سخن سردبیر/ بهروز مرباغی/ ۵
در اندوه زمین/ فریدون مشیری/ ۸
شهر امروز
چيستي شهر امروز/ جواد مهديزاده/ ۱۲
مطالعه‌ي تجارب جهانی در احیاي ساختار فضایی محلات فرسوده شهری، به روشی سیستماتیک، نمونه موردی جده/ صفورا مختارزاده، امید ریسمانچیان، غزال عبداللهي/ ۲۲
اقتصاد و معشیت را تعریف کنید/ ۲۷
جهانی شدن شهرها: فقر، نابرابری و مهاجرت/ حیدر عباسی/ ۲۸
شهر،کودک، امنیت/ مرجان امجد، بیتا بیات/۳۴
ایمنی و کاهش آسیب پذیری شبکه معابر در بافت قدیم شهرها در برابر زلزله / محمدرضا بذرگر/ منصور عبدلی/ ۴۰
شهرها برای مردم/ محمد سعید ایزدی/ ۴۶
مترو معیار سرزندگی شهری/ «واحد سنجش اکونومیست»/ ترجمه بهروز مرباغی/ ۵۵
تعریف شهر در بریتانیا/ ۶۳
مطالعه نوشهرسازی و نظریه فضای قابل دفاع در ارتباط با جرم/ افتون انگر، آنتونی فیلیپویچ/ ترجمه الهام نوروزی، محسن هنرور/ ۶۶
طراحی شهری در راستای دستیابی به امنیت شهری/ ماندانا کمالی/ ۷۲
معرفي كتاب‌هايي درباره شهر امروز/ الهام رحمت آبادي/ ۷۸
مصاحبه با جاسم غضبانپور/ الهام رحمت آبادي/ ۸۴
مصاحبه با عليرضا بندرآباد نويسنده كتاب شهر زيست‌پذير/ الهام رحمت آبادي/ ۸۶
تغییرات ریخت شناسی شهری از منظر نوستالژی(بندر انزلی)/ امید جوانبخت/ ۸۹
«شرکت‌شهرِ» مسجد سلیمان/ سیروس باور/ ۹۲
قابلیت پیاده محوری در فضاهای شهری/ مهران علی الحسابی، آرمین جدی یگانه/ ۹۶
بازی نور و سایه در مرکزِ شهر/ ۱۰۶
شهر و فرهنگ/ مژگان احمدیه/ ۱۰۸
نقد/ تدبير نواب/ ۱۱۱
از نگاه مشاور
بهبود کیفیت و ارتقای مطلوبیت فضایی-کالبدی نوار ساحلی بندر عباس/ محمدمهدی محمودی/۱۱۸
سخن روز
در قرن بيست‌و‌يكم، با پررنگ‌شدن نقش شهرها، نقش حكومتها و دولتهاي مركزي كمرنگتر مي‌شود. در دوراني كه جهان غير‌قابل‌مديريت و نظمناپذير به نظر مي‌رسد، شهرها تحت نظام «حكمروايي شهري» نقش فعالتري در ساختن جهان آينده به عهده گرفته‌اند. اين دنياي جديد ديگر «دهكده جهاني» نيست، بلكه يك نظام شبكهاي متفاوت است كه شهرهاي همراه با پيشرفت فناوري و رشد جمعيتي پر شتاب شهرنشيني و گستره شهري افزوده مي‌شود. به نحوي كه هم اكنون بيش از پنجاه درصد جمعيت جهان در شهرها زندگي ميكنند و اين نسبت به سرعت رو به افزايش است. پيش‌بيني مي‌شود تا سال ۲۰۵۰ بيش از ۷۰ درصد جمعيت جهان شهرنشين خواهند بود. در حالي كه تنها صد شهر سي درصد اقتصاد جهان را در دست دارند و بيشترين نوآوريها و اختراعات در آنها اتفاق ميافتد. اقتصاد لندن، نيويورك و پاريس به تنهايي برابر ۴۶ کشور صحراي آفريقا است، يا جذب گردشگران سالانه به هنگكنگ به تنهايي با سراسر هندوستان برابري ميكند.
سخن سردبیر
شماره پیشینِ ما با پرونده «باغِ ایرانی» جمع شد و منتشر شد. بازتابِ خوبی داشت و باعث دلگرمی‌مان شد. در همین قلمرو، خبرهای خوبی داشتیم، که نه متأثر از فعالیتِ نشریه ما، بل بخاطر مهم بودنِ خود موضوعِ باغِ ایرانی، در ماه‌های گذشته اتفاق افتاده. لازم است اشاره‌ای به آنها بشود.
نخست، تصمیمِ دانشگاهِ هنر اصفهان برای راه‌اندازی رشته «باغِ ایرانی». اصل خبرِ روز نهم آذرِ نود، به نقل از خبرگزاری مهر و «آموزش نیوز»، چنین است: «رئیس دانشگاه هنر اصفهان، با اشاره به راه‌اندازی رشته‌های جدید در این دانشگاه گفت: رشته‌های «باغِ ایرانی» و «هنر کودکان» برای نخستین بار در دانشگاه هنر اصفهان راه‌اندازی می‌شود. فرهنگ مظفر، در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به راه‌اندازی رشته‌های جدید در دانشگاه هنر اصفهان گفت: دانشگاه هنر اصفهان در حال بازنگری و تبیین حدود ۶۰ رشته است که از این تعداد، نیمی بازنگری و نیمی تبیین می‌شود. وی افزود: رشته‌های کارشناسی هنر، هنر کودکان، باغ ایرانی و منظر فرهنگی رشته‌هایی است که پیش از این وجود نداشتند، اما دانشگاه هنراصفهان در حال تبیین این ریشه‌ها است».
طبیعی است راه‌اندازی رشته باغِ ایرانی در دانشگاه‌ها بسیار مغتنم و مبارک است. کمک‌شان کنیم تا سیلابس درست و پرو پیمانی داشته‌باشد.
چیستی شهر
در چند دهه اخير تحولات گسترده و شگرفي در جامعه انساني به ظهور رسيده كه از آن به عنوان سرآغاز دوراني جديد در تاريخ بشر با نامهايي چون «عصر جهاني شدن»، «عصر اطلاعات»، «جامعه شبكهاي»، «دوران پسامدرن» و غيره ياد ميكنند. مجموعه اين تحولات بزرگ پيوندي ذاتي و دو سويه با گسترش شهر و شهرنشيني دارد كه ويژگيهاي شهرهاي امروز به درك بهتر مسائل شهري و بهبود برنامهريزي و مديريت آن كمك ميكند. مباحث اصلي اين مقاله عبارت است از: نگاهي به تعريف شهر امروز، شهر امروز و پديده جهاني شدن، شهر امروز و اقتصاد نوين، شهر امروز و ساختار فضايي نوين، شهر امروز و فناوري اطلاعات، شهر امروز و توسعه فرهنگي، شهر امروز و مخاطره، شهر امروزه و جامعه مدني و شهروندي.
مطالعه تجارب جهانی در احیاي ساختار فضایی محلات فرسوده شهری، به روشی سیستماتیک، نمونه موردی جده
طرح ویژه نوسازی توجه به ساختار اصلی شهر و در نظر گرفتن این محلات در سازمان فضایی شهر را هسته اصلی احیای محلات فرسوده می‌داند. این در حالی است که طرح‌های بهسازی و نوسازی شهری با نگاهی فرودست به محلات فرسوده و بدون توجه به جایگاه آنها در ساختار کلانشهر اقدام به احیای این محلات کرده که باعث نادیده گرفته شدن پتانسیل این محلات می‌شود. با توجه به کم سابقه بودن احیاي بافت فرسوده، به روشی سیستماتیک در کشور، استفاده از تجارب جهانی می‌تواند به تحقق طرح ویژه نوسازی در خارج‌کردن محلات فرسوده از بخش‌هاي بسته کمک کند. هدف از این مقاله مطرح کردن یک تجربه جهانی موفق در احیاي محلات فرسوده و خارج کردن این محلات از بخش‌های بسته شهری است که در آن از روش ترکیب‌بندی فضایی استفاده شده‌است.
جهانی‌شدن شهرها: فقر، نابرابری و مهاجرت
جهانی‌شدن از مفاهیم مهم قرن بیستویکم است که پیوند مکانهای دور از هم و ادغام وسیع اقتصادهای جهان را سبب شده‌است. فرایند جهانی‌شدن، به عنوان یکی از مسائل مهم، که موجب تغییر در ساختار اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی شهرها می‌شود، مطرح است. جهانی‌شدن تأثيرات مثبت و منفی زیادی بر شهرهای مختلف دارد كه می‌توان به دو قطبی‌شدن فضایی و اجتماعی، تولید فقر و مهاجرت اشاره نمود. هدف از تدوین این مقاله آشنایی با مفهوم جهانی‌شدن و تأثيرات ناشی از آن است. روش تحقیق مقاله حاضر کتابخانه‌ای و اسنادی است و برایند آن بررسی تأثيرات جهانی‌شدن خواهدبود. یافتههای تحقیق بیانگر تأثيرات منفی این پدیده، در عین وجود تأثيرات مثبت است.
شهر، کودک، امنیت
کودک، اساس دنیای آینده و استمراربخش حیات بشر است. کودکی به عنوان یک دورۀ متمایز از دنیای بزرگسالی با ضرورت توجه دائمی و مراقبت در برابر خطرها و تهدیدهای احتمالی مشخص می‌شود. این دوران با کنجکاوی، جنب و جوش و فعالیت، تهور و بیم و هراس، در عین رشد جسمی و روانی همراه است. سرشت کودکی ایجاب می‌کند در مراحل رشد ، از اقدامات تأمینی برخوردار باشد. کودک برای تأمین علایق خود، نیاز به فضا دارد و برای بر طرف کردن کنجکاوی‌های بی‌انتهایش به هر سوئی می‌رود و آنچه از فضا درک می‌کند همان تصور اوست. بنابراین باید فضای زیست سالم و ایمن فراهم شود تا علایق منطقی او فرصت عرض اندام داشته‌باشد، چنانچه احساس امنیت برای کودک، پس از نیازهای فیزیولژیک، به عنوان مهم‌ترین نیازها شناخته شده و در صورتی که برآورده نشود، در بزرگسالی با مشکلات فراوان مواجه خواهد بود. مقاله سعی در بررسی اهمیت کودکان در شهر، چون محله‌های مسکونی، معابر، میدان‌ها و فضاهای سبز عمومی دارد. در این راستا با استفاده از روش تحقیق تحلیل محتوا برخی از موارد مؤثر بر امنیت کودکان با توجه به فضاهای موجود، مورد مطالعه و بررسی قرار می‌گیرد. نتیجه آن که ایجاد فضاهای امن برای تعامل هر چه بیشتر کودکان با محیط، امکان رشد جسمی، ذهنی، اجتماعی و شکوفائی استعدادها و خلاقیت‌های محیطی را فراهم می‌آورد.
ایمنی و کاهش آسیب‌پذیری شبکه معابر در بافت قدیم شهرها در برابر زلزله
معابر شهری، در هنگام وقوع زلزله، بیشترین نقش را در میزان و شدت آسیب‌پذیری، خسارات و تلفات جانی و مالی دارد و به عنوان یک ابزار قوی در فرایند کاهش تأثيرات بحران مطرح است. شهرهای زلزلهدیده همواره شاهد صحنههایی از معابر مدفون‌شده در زیر آوار ناشی از تخریب بناهای مجاور و نیز نیروهای امداد و تجهیزات سرگردان است که ساعت‌ها برای رسیدن به محل حادثه در سیل آشفته جمعیت در معابر اصلی و فرعی شهر گرفتار می‌شوند. این نکته نیز قابل توجه است که معابر شهری به عنوان تنها راه گریز مردم از درون ساختمان‌ها به فضاهای باز و ایمن است. در این پژوهش سعی شده‌است به شناسایی و طبقه‌بندی فعالیت‌هایی پرداخته‌شود که به طور معمول و روزمره در بستر کالبدی معابر شهری صورت می‌پذیرد. علاوه بر این، فعالیت‌هایی وجود دارد که در شرایط بحرانی به صورت سازماندهی شده یا خودجوش صورت می‌پذیرد. عوامل کالبدی و غیر کالبدی متفاوتی در شکل‌دهی و چگونگی این فعالیت‌ها تأثیر دارند که هنگام وقوع زلزله نتیجه مستقیم بر شدت و میزان آسیب‌پذیری دارد. با طبقه‌بندی این فعالیت‌ها به شبیه‌سازی شرایط پس از وقوع زلزله در بافت قدیم شهر شیراز پرداخته شده‌است.
آنچه از این پژوهش مورد انتظار است، تعیین میزان آسیب‌پذیری شبکه معابر شهری در مرحله اول، سپس تعیین نقش راهبردي آن در کاهش تأثيرات بحران و افزایش ایمنی در فضاهای شهری است. بر اساس تحلیل‌های صورت گرفته و نتایج آنها راهبردها و اقدامات کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدتی برای نهادهای متولی توسعه شهری و مدیریت بحران اتخاذ می‌گردد.
ابزارهای مورد استفاده در این پژوهش عبارت‌اند از GIS و تحلیل شبکه، ورودی‌های اطلاعاتی آن نیز دامنه وسیعی از نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن و اطلاعات کالبدی بافت قدیم شهر شیراز در مقیاس قطعه و بلوک را شامل می‌شود.
شهرها برای مردم
یان گل، معمار و طراح شهری دانمارکی، در آخرین کتاب خود با عنوان شهرها برای مردم (Cities for People) ، تلاش کرده است ضمن تأکید مجدد بر برنامه ریزی شهری مردم محور، ابعاد مختلف رویای شهر بهتر برای مردم را تشریح نماید. یان گل، در مقام استاد طراحی شهری دانشکده معماری کپنهاگ، تحقیقات بسیاری روی شکل و نوع استفاده از فضای عمومی انجام داده است. یان گل با بسیاری از شهرداری‌های سراسر دنیا از جمله شهرهای لندن، کپنهاگ، استهکلم، اسلو، ادینبورو، رتردام، زوریخ، ریگا، ولینگتون، کیپ تاون، آدلاید، پرت، ملبورن و عمان همکاری داشته است. نظریات او بر وجه انسانی معماری و همچنین تعامل میان معماری و برنامه‌ریزی با جامعه‌شناسی و روانشناسی تأکید دارد. در این نوشتار تلاش شده است، خلاصه ای از دیدگاه‌های یان گل که در فصل نهایی آخرین کتابش که در سال ۲۰۱۰ منتشر گردید ارائه گردد.
متر و معیار سرزندگی شهری
ده سال است که نشریه معتبر «اکونومیست» به ارزیابی سرزندگی و شادابی شهرهای عمده دنیا می‌پردازد. طبعا این ارزیابی‌ها به انگیزه کمک به برنامه‌ریزی و تصمیمی‌سازی‌های دولت‌های تأثیرگذار اروپا و آمریکا انجام می‌شود و موارد استفاده فراوانی هم دارد. با این‌حال، این ارزیابی، که اینک تبدیل به شاخص تأثیرگذار در مناسبات بین‌المللی شده‌است، با هر انگیزه و هدف اولیه‌ای که دارد، حاوی نکات مهمی در حوزه مطالعات شهر و شهرسازی است. شایسته است این نوع نگاه و این نوع باریک‌بینی در مسائل سرمشق مطالعات شهرسازی ما هم قرار بگیرد. از سوی دیگر، برای آن عده از مدیرانِ شهری ما که زمزمه «جهانی کردنِ تهران» را دارند، دقت در شاخص‌ها و متدولوژی ارزیابی هم خالی از فایده نیست. یادآور شوم در ترجمه گزارش حاضر، «سرزندگی» را معادل liveability گرفته‌ام و بجای Economist Intelligence Unit از معادل «واحد سنجش اکونومیست» و به اختصار «و.س.ا.» استفاده کرده‌ام.
تعریف شهر در بریتانیا
رسماً و برخلافِ باور عمومی، در انگلستان، معیار خاصی که مکانی را بصورت خودکار تبدیل به شهر نماید، وجود ندارد، هرچند شاید حق داشته‌باشید که هر آبادی اسقف‌نشینی که کاتدرال دارد می‌تواند شهر نامیده‌شود، مثل «شهرِ الی» که جمعیتی حدودِ ۱۵ هزار نفر، کمتر از بسیاری از شهرهای دیگر را در خود جای داده، به خاطر کاتدرال باشکوهِ خود شهر نامیده می‌شود.
اگر به تاریخ برگردیم، تا آنجا که اسناد نشان می‌دهند، عنوان شهر بر اساسِ فرمان سلطنتی اعطا می‌شود؛ شهرهای بریتانیایی زیادی وجود دارند که حتی به پیش از ثبت و اسناد‌های ما تعلق دارند. امروز عنوان شهر به یک آبادی را سلطنت بریتانیا، به عبارتِ مشخص‌تر، شخصِ ملکه اعطا می‌نماید…
مطالعه نوشهرسازی و نظریه فضای قابل دفاع در ارتباط با جرم
این تحقیق به ارزیابی رابطه بین طراحی شهری و رفتارها می‌پردازد. طرح‌های محیطی که تاکنون مشاهده شده‌اند طرح‌های نوشهرسازی هستند که معروف به طرح‌های واحدهای همسایگی سنتی (TND) و طرح‌های واحد همسایگی نوسنت‌گرایانه می‌باشند و نیز فضای قابل دفاع که به تعریفی دیگر به عنوان طرح‌های پیشگیری از جرم از طریق طراحی محیطی (CPTED) و یا امنیت از طریق طراحی (SBD) شناخته می‌شوند. این مطالعه به تحلیل و مقایسه رشد جرم و بزه در شهر و واحدهای همسایگی مینه‌سوتا می‌پردازد که دارای مشخصه‌های بارز یکی از انواع طراحی شهری یعنی طراحی بومی است. در این‌باره تحقیقی مشابه در غالب یک پایان‌نامه دکتری در سال ۲۰۰۴ توسط ماریه.ا.هافی و تحت عنوان «نوشهرسازی در برابر فضاهای قابل دفاع: فلسفه‌های طراحی در ارتباط با رضایتمندی واحدهای همسایگی و جرائم» صورت پذیرفته، که ارتباط بین طراحی شهری و جرائم به وقوع پیوسته را مورد توجه قرار داده‌است. سایت عملیات خرچنگ نیز در آخرین مطلبی که در سایت خود قرار داده‌است، اظهار کرده که نوشهرسازی پدید آورنده جرم می‌باشد. تحقیقات کمی در قبول و یا رد این یحث انجام گرفته‌است. این پژوهش در صدد یافتن پاسخ به این پرسش است که کدام‌یک از این دو نوع طراحی شهری، یعنی فضای قابل دفاع و یا نوشهرسازی منجر به بزهکاری می‌شود.
طراحی شهری در راستای دستیابی به امنیت شهری ( با تأکید بر رویکرد CPTED)
امروزه در تمامی شهرهای جهان، به¬ویژه کلانشهرها، افزایش نرخ جرم و جنایت نگران‌کننده است و به یکی از دغدغه‌های مهم شهروندان، نهادها و رهبران و مقامات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی جوامع تبدیل شده‌است. به نظر میرسد در قرن حاضر محيطهاي نامطلوب شهري مشكلات بسياري را براي امنيت شهروندان ايجاد كرده و در رشد آسيبهاي اجتماعي مؤثر بودهاند. با گسترش اين آسيبها، امنيت رنگ ميبازد و جرايم بالا ميرود و مردم در كنشهاي اجتماعي محتاطانه عمل كرده با هر اتفاقي ترس و دلهره در آنان دو چندان مي‌شود و در نتيجه احساس ناامني ميكنند. به نظر میرسد امنيت اجتماعي و به طور كلي امنيت، ارتباط مستقيمي با فضا و ساختوساز شهري دارد. يك فضاي شهري مناسب تا حد زيادي تأمينكننده امنيت و فضاي نامناسب از بين برنده آن و زمينهساز انواع آسيبها و معضلات اجتماعي است.
امروزه امنيت از شاخصههاي كيفي زندگي در شهرها است و آسيبهاي اجتماعي از مهمترين پيامدهاي مختلف امنيت به شمار ميروند. برنامه شهرهای امنتر توسط UN-Habitat (برنامه¬ي اسکان بشر سازمان ملل)، در سال ۱۹۹۶، با درخواست شهروندان آفریقایی، که در پی توسعه راه‌های پیشگیری از خشونت شهری بودند، آغاز شد.
هدف از اين برنامه ایجاد فرهنگ پیشگیری و محیط زیست ایمن برای شهرنشینان توسط مقامات محلی، دستگاه¬های کیفری جنایی، بخش خصوصی و توجه همتاهای مدنی به ایجاد امنیت و کاهش بزهکاری در ناامنی است.
معرفي كتاب‌هايي درباره شهر امروز
كتاب‌‌هاي معرفي شده دست‌آورد تلاش استادان و علاقه‌مندان در شاخه‌هاي مرتبط با دانش مطالعات شهري است كه سعي در ارائه نكات پرشمار و بديعي دارند كه برخي از آنها تاكنون پنهان مانده‌اند و در آينده شايد براساس پژوهش‌هايي اين‌چنين بيشتر آشكار خواهند شد. اما آنچه مسلم است در آثاري از اين دست، هر بار منظري جديد از شهر در برابر مخاطبين ظاهر مي‌شود و به غناي كارهاي قبلي مي‌افزايد. اما اغلب كساني كه در شكل‌گيري اين كتاب‌ها نقش دارند، مي‌دانند يا بر اين باورند كه شهر فضايي پويا است و همواره زواياي پنهان متعددي دارد كه بر ما پوشيده است.
مصاحبه با جاسم غضبانپور
جاسم غضبانپور متولد ۱۳۴۲ در خرمشهر است، وي تحصیلات ابتدايی تا دوره متوسطه را در خرمشهر سپري كرده و در سنين نوجواني، حدوداً از سال ۱۳۵۵ به كار عكاسي حرفه‌اي مشغول شده، وي مدرك کارشناسی عكاسي را از دانشگاه هنر در سال ۱۳۶۷ اخذ كرده‌است. غضبانپور عكاس حرفه‌اي پركاري است، انبوهي از آثار چاپ شده و در دست چاپ دارد و تعداد زيادي آرشيو عكس در زمينه‌هاي مختلفي مانند: جنگ، مستند اجتماعی، فرهنگي، معماری و فضاي شهري كه گواه اين امر است. در ميان آثار مرتبط با فضاي شهري «از آسمان ايران» به لحاظ هنري و تخصصي جايگاه ويژه‌اي دارد كه به آن خواهيم پرداخت…
مصاحبه با عليرضا بندرآباد نويسنده كتاب شهر زيست‌پذير
علیرضا بندرآباد متولد ۱۳۵۳ در استان خوزستان است. دوره کارشناسی‌ارشد معماری را در دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی در سال ۱۳۷۷ و دوره دکترای شهرسازی، را در واحد علوم و تحقیقات تهران در سال ۱۳۸۹ به پایان رسانده است. ایشان هم اکنون عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی و کارشناس ستاد شعب عمرانی دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات هستند. در دفتر عمرانی دانشگاه با ایشان به گفتگویی درباره کتابی که به تازگی چاپ کرده و شهریور ماه به کتابفروشی‌ها آمده است به گفتگو می‌پردازیم…
تغییرات ریخت‌شناسی شهری از منظر نوستالژی (بندر انزلی)
شکل‌گیری بافت‌های شهری قدیم در ایران (از حدود هشتاد سال پیش به قبل) عموماً بر دو پایه استوار بوده است، یکی مقتضیات و شرایط اقلیمی هر شهر و منطقه، و دیگری مقتضیات حضور و حرکت و زیست شهروندان.
معابر و مسیرها را حضور و حرکت پیاده آدم‌ها رقم می‌زد و به همین دلیل کوچه‌ها، راسته‌ها، بازارها ،گشایش‌ها و همسایگی‌ها دارای جزئیات و ظرایفی بودند که درک و دریافت آنها تنها از طریق حرکت پیاده میسر می‌گردید. در دوره پهلوی اول، با ورود ماشین به شهرها، به جهت تسهیل در تردد ماشین‌ها، خیابان‌ها شکل گرفتند و با افزایش تعداد خیابان‌ها معماری بدنه خیابان‌ها نیز شکل نوینی یافت. خیابان‌ها و بدنه آنها تحول شگرفی در بافت شهرها به حساب می‌آمد. زیرا دو عامل اشاره شده در شکل‌گیری شهرها نقش تعیین‌کننده‌ای در ایجاد آنها نداشت. بجای اقتضائات اقلیمی، نیازهای ماشین‌ها جهت عبور و مرور و در ازای جزئیات ساختمان‌ها، احجام کلی بناها (که در حرکت سریع با ماشین بیشتر به چشم می‌آید) اولویت یافت. حضور خیابان‌ها هرچند باعث چندپارگی بافت‌های قدیمی گردید اما به دلیل خلاقیت و ذوق معمارانی که بناهای عمدتاً عمومی و یا مسکونی جداره خیابان‌ها را طراحی می‌کردند (همچنین با بهره‌گیری از تجارب کشورهای دیگر)، هویتی مستقل یافت و در طی چند دهه، معماری خیابانی در کنار بافت‌های قدیمی در ذهن و خاطره مردم پذیرفته‌شد. بناهای عمومی با طراحی ویژه و متمایز خصوصاً در مراکز شهرها که محل تجمع و فعالیت‌های تجاری و عمومی بود، در خاطرات جمعی ساکنان شهرها تشخص ویژه‌ای یافت، چنان‌که حتی برای مسافران و کسانی که به صورت کوتاه‌مدت در شهری حضور می‌یافته‌اند، به عنوان نمادی از آن شهر خاطره انگیز می‌شوند.
«شرکت‌شهرِ» مسجد سلیمان
«شرکت‌شهر»ها از مصادیق شهرهای نوبنیادِ جهانِ امروزاند. شهر‌هایی که از همان نخست حساب خود را از روستا و اقتصاد کشاورزی جدا کرده‌اند، و حتی، در بسیاری از موارد، در گام و مرحله‌ای فراتر از مناسباتِ خدماتی و بازرگانی شکل گرفته‌اند و بر محور صنعت تشکیل شده‌اند، نه مثل شهرهای سده میانه که تمایزشان از روستا در تمرکزشان بر حوزه بازرگانی بود.
مسجد سلیمان شهر شرکت است. در دنیا شرکت‌شهر زیاد است. شهر‌هایی که به خاطر وجود یک شرکت یا تشکیلات بزرگ شکل می‌گیرند. مثل «تکس تاون» در آمریکا و «الیوتی» در شمال ایتالیا از این نوع شهرها هستند، در ایران هم از این نوع شرکت‌شهر‌ها، به خصوص اطراف کارخانه‌های نساجی تشکیل شده‌اند، مثل نظرآباد که اطراف کارخانه مقدم ساخته شد….
قابلیت پیاده محوری در فضاهای شهری
موضوع این تحقیق عبارت است از شناسایی و تبیین عواملی که منجر به ارتقای پیاده‌محوری در فضاهای شهری می‌شوند و بررسی تأثیرات متقابل پیاده محوری، برنامه‌ریزی و طراحی فضاهای شهری بر یکدیگر. از اواخر دهه ۱۹۶۰ که مصادف است با پایان دوران مدرن و طرح‌های شهریِ اتوموبیل‌محور، واکنش‌های گسترده‌ای علیه سلطه حرکت سواره و کاهش تحرک پیاده به ویژه در کشورهای غربی به وجود آمد. در این راستا، پیاده‌محور کردن فضاهای شهری با هدف احیا و بسط فضاها و مسیرهای مختص عابر پیاده و اولویت‌دادن به عابر پیاده به عنوان عناصر درجه اول شهری به یکی از مهم‌ترین محورهای برنامه‌ریزی و طراحی شهری غرب بدل گردیده‌است. هدف کلان این تحقیق، شناسایی ویژگی‌های یک فضای شهری پیاده‌محور است. همچنین شناخت نیازهای جسمی و روانی عابر پیاده و تأثیرات متقابل زیرساخت‌های مصنوع و پیاده‌محوری از اهداف خرد این تحقیق هستند. این تحقیق یک تحقیق کیفی و به روش تحلیلی- توصیفی بوده و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای انجام شده‌است. نتیجه این تحقیق، ارائه ویژگی‌هایی است که به کمک آنها می‌توان به ارتقا و ارزیابی قابلیت پیاده‌محوری در فضاهای شهری پرداخته و از منظر پیاده‌محوری با مقایسه فضاهای شهری به نقاط قدرت و ضعف آنها پی برد.
بازی نور و سایه در مرکزِ شهر
فضا و پیکره‌ای شهری از «آرنه کوئینز» در میدان «کوارتیه لوئیس» بروکسل، بلژیک. مکانِ مکث و تمدد شهری، در قلبِ شهر. با بازی زیبای نور و سایه در طولِ روز. این پیکره شهری ۴۰ متر طول و ۲۵ متر عرض دارد. برای استفاده دوساله طراحی و اجرا شده‌است. قرار بود از سپتامبر ۲۰۰۷ تا سپتامبر ۲۰۰۹ برپا باشد و سپس برچیده‌شود. اما، ظاهراً هنوز برپاست و مورد استفاده و استقبال اهالی و مهمانانِ شهر. جنسِ پیکره از چوب است که هم به عنوان سازه و هم به‌عنوان پوشش و جداره استفاده شده‌است. نورپردازی شبانه‌اش هم زیباست.
شهر و فرهنگ
شهرها زاييده نيازهاي اجتماعي انسان هستند؛ و محصول زمان هستند و زمين. قالبهايي كه زندگي انسانها در آنها سرد و منجمد مي‌شود و توسط هنر شكل ماندگار به خود ميگيرند. در شهر زمان مرئي مي‌شود، بناها، يادمانها، معابر عمومي و ديگر شواهد مادي نيز.
به واسطه حفاظت آثار مادي، زمان با زمان به چالش در ميآيد و در تقابل و در تعارض با زمان قرار ميگيرد: عادات و ارزشها به فراسوي گروه‌هاي انساني معاصر انتقال مييابند و با لايههاي زمان كه مشخصه هر نسل مجزايي است، چينهبندي ميشوند. ادوار گذشته لايه‌به‌لايه تا زماني كه حيات تداوم دارد خود را در شهر حفظ مينمايد و در نهايت انسان معاصر در دفاع از گذشته، موزه را اختراع ميكند…
تدبير نواب
فرصتي پیش آمد، به دعوت سازمان نوسازي شهر تهران، در جلسهاي كه براي ارائه «طرح تدبير نواب» و نظرخواهي از صاحبنظران تشكيل شده بود، شركت کنیم. نظر به اهميت موضوع, در همان جلسه پيشنهاد شد با باز كردن بابِ بحث در «جستارهاي شهرسازي»، در آينده نيز فضا براي ادامة بحث در مجله گشوده بماند، باشد تا از اين طريق با طرح نظريات مبحث «تدبير عبور بزرگراه‌ها» از ميان شهرها براي اين پديدة ضروري و ويرانگر امروزي چارهانديشي شود و راهكارهاي پرهيز از اثرات سوء آن جستجو شود.
جلسه در تاريخ دوشنبه بيست و ششم دي‌ماهِ نود در محل سازمان نوسازي تهران برگزار گرديد. در ابتداي جلسه، و پس از خوش‌آمدگویی آقای مهندس اژدری، آقاي دكتر فولادي به نمايندگي از مهندسان مشاور «موسسه مطالعات آمایش و برنامه‌ریزی آرمان‌شهر باران» حاصل كارگروهي خود را با شرحي از آنچه گذشته بود، همراه با نمودار و تصوير ارائه نمودند. پس از سخنان ایشان، حاضرین در نشست، به فراخور، نکاتی را مطرح نمودند. در اين نوشتار سعي مي‌شود چكيدهاي از طرح موضوع و محتوي آن گزارش شود.
بهبود کیفیت و ارتقای مطلوبیت فضایی-کالبدی نوار ساحلی بندر عباس
شهر بندرعباس با قرارگيري در نوار ساحلي جنوب و با توجه به قدمت و سابقه تاريخي ديرينه‌اش و به دليل تبادلات بازرگاني و مسافري با ساير جزاير و کشورهاي همسايه دريايي تبديل به بزرگ‌ترين کانال ارتباط برون مرزي ايران با کشورهاي حاشيه خليج‌فارس شده است. اين شهر به دليل برخورداري از جاذبه‌هاي تاريخي و طبيعي متنوع و همچنين آداب و رسوم و فرهنگ‌هاي بومي مختلف در نقش يک جاذبه چند عملکردي بوده و از طرف بسياري از گردشگران به عنوان يک مقصد گردشگري انتخاب مي‌شود. بنابراین تقويت ابعاد گردشگري، بازرگاني و مبادلات بين‌المللي شهر ساحلي بندر عباس نيز همچون ساير مرز‌هاي ساحلي کشور از اهميت بسزايي برخوردار است.
لذا توسعه چند بعدي و يکپارچه زير ساخت‌هاي مختلف شهر و پيش‌بيني تسهیلات مورد نياز مسافرين ورودي و گردشگران داخلي و گاه خارجي به اين شهر امري کاملاً ضروري و اجتناب ناپذير به نظر مي‌رسد…
